Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “молия ва суғурта хизматлари” кафедраси

Бюджет тақчиллигини молиялаштиришнинг ноинфляцион усуллари.
Ўзбекистон Республикасининг Бюдет Кодекси (24-моддаси)да таъкидланганидек Давлат бюджети тақчиллигини қоплаш манбалари таснифи уларни ички ва ташқи манбалар бўйича гуруҳлашдан иборат бўлади.
Иқтисодий адабиётларда тақчилликни молиялаштириш учта йирик гуруҳга бўлиб акс эттирилади. Бюджет тақчиллигини молиялаштиришнинг эмиссияли ва қарзли молиялаштириш усули билан бирга, яна бир ноинфляцион усул давлат активларини сотиш орқали тақчилликнинг маълум қисми молиялаштирилади. Бюджет тақчиллигини молиялаштиришни ҳар қайси ҳолатининг иқтисодиётга таъсири бир хил бўлмайди, шунинг учун манбаларни таҳлил қилиш ва ҳар бир манбани алоҳида кўриб чиқишни тақозо этади.
Гап шундаки, давлат молиявий ресурсларини қайси манбалар ҳисобидан қоплаши бутун иқтисодиётнинг фаолият кўрсатиши ва пул муомаласи учун катта аҳамиятга эгадир. Инфляцияга қарши тадбирларнинг мураккаблиги шундаки, уларни амалга ошириш давлат харажатларини қисқартиришни, кредитнинг қимматлашиши ва пул массасининг қисқаришини талаб этади. Бу эса ялпи талабнинг қисқаришига, капитал қўйилмаларнинг камайишига, иш фаолиятнинг тушиб кетишига ва ишсизликнинг кўпайишига олиб келади.
Мамлакат харажатларини қарзлар эвазига молиялаштириш масаласини ўрганишда, бу қарзли маблағларни қайси йўналишларга сарфланаётганлигини жиддий таҳлил қилиш лозим. Чунки олинаётган қарзларнинг инсон капитали ва ишлаб чиқаришга инвестициялаш ижобий натижалар беради, аммо олинган қарзларнинг самарасиз соҳаларга жалб қилиниши иқтисодий таназзулга ва чет мамлакатларга қарамлик олиб келади. Ўзбекистон Республикасида ташқи қарзлардан фойдаланишда маблағларни инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш йўналишларига тўғри сарфланишига эътибор берилиши керак.
4-жадвал
Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети тақчиллигини молиялаштириш манбалари²⁰