Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

Мунтазам хатолик деб умумий хатоликнинг такрорий ўлчашлар мобайнида муайян қонуният асосида ҳосил бўладиган, сақланадиган ёки ўзгарадиган ташкил этувчисига айтилади.
Умумий хатоликни қуйидагича тасвирлашимиз мумкин:



_м
_қ
_т

1. 
   расм.
   

Ўлчаш хатоликлари.

Мунтазам хатоликларнинг келиб чиқиш сабаблари турли туман бўлиб, таҳлил ва текширув асосида уларни аниқлаш ва қисман ёки буткул бартараф этиш мумкин бўлади.Мунтазам хатоликларнинг асосий гуруҳлари қуйидагилар ҳисобланади:

• 
  Услубий хатоликлар;
  
• 
  Асбобий (қурилмавий) хатоликлар;
  
• 
  Субъектив хатоликлар.
  

Ўлчаш усулининг назарий жиҳатдан аниқ асосланмаганлиги натижасида услубий хатолик келиб чиқади.
Ўлчаш воситаларининг конструктив камчиликлари туфайли келиб чиқадиган хатолик асбобий хатолик деб аталади. Масалан: асбоб шкаласининг нотўғри градуировкаланиши (даражаланиши), қўзғалувчан қисмнинг нотўғри маҳкамланиши ва ҳоказолар.
Субъектив хатолик - кузатувчининг айби билан келиб чиқадиган хатоликдир.


Такрорлаш учун саволлар.
1. Мунтазам хатоликни келтириб чиқарувчи сабаблар нималардан иборат?
2. Мунтазам хатоликлар қандай ташкил этувчилардан иборат?
3. Мунтазам хатоликлар қандай камайтириш усуллари мавжуд?
4- Маъруза: Бирламчи ва Давлат эталонлари ҳақида тушунча.
Режа:
4.1. Ўлчаш воситалари ва уларнинг турлари.

2. 
   Эталонлар, уларнинг табакаланиши ва турлари.
   
3. 
   Эталонларнинг яратилиш тарихи.
   
4. 
   Ўлчашларнинг сифат мезонлари.
   

Таянч иборалар: Марказлашган ҳолда ишлаб чиқилган ўлчов бирлиги; марказлашмаган ҳолда ишлаб чиқилган ўлчов бирлиги; эталон; ўлчаш воситаларига маълумотни узатиш; ўлчаш натижаларининг алгебраик йиғиндиси; ўлчаш натижаларини кўпайтириш.