Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Таксаномия тушунчасининг моҳияти 
Ўқитувчининг мақсади: талабаларга таксаномия ҳақида тушунча бериш, чет 
мамлакатларининг олимлари томонидан ишланган таксаномиялар билан таништириш, 
таксаномияларнинг ўқув жараёнидаги аҳамиятини ёритиш.Талабаларнинг дунёқарашини 
шакллантириш ва бўлажак касбига бўлган муҳаббатини ошириш. 

---

163 
Сизга маълумки, Олий ўқув юртлари янги педагогик технологиялар асосида таълим-
тарбия ишларини йўлга қўйилган. Бугунни кунда бизнинг Олий ўқув юртимизда олиб 
борилаётган таълим-тарбия ишлари қайси олимнинг таксаномиясига мос келади? 
Жавобингизни мисоллар билан изоҳланг. 
Идентив ўқув мақсадлар:
Таксаномия ҳақида тушунча беради. 
Таксаномияларнинг ўқув жараёнидаги аҳамиятини изоҳлайди. 
Чет мамлакатларидаги олимларнинг ишлаб чиққан таксаномиялари билан танишади. 
Таксаномиялардан дарс жараёнида фойдаланишга ўрганади.  
Мақсадлар таксономияси яъни мақсадларни танлашда «осонликдан қийинликка» ёки 
«соддаликдан мураккабликка» принципи қўлланилади. «Таксаномия» тушунчаси 
объектларнинг табиий боғлиқлари ва хусусиятларига қараб иеархик (кўпбосқичли) тузилиши 
асосида классификациялаш ва систематизациялаш (тизимлаш)ни англатади. Шунинг учун 
умумий мақсадларни бир-бири билан боғланишда танлаш ва ўқитишнинг конкрет 
натижаларини ифодалашда таксономиялардан фойдаланилади. Мақсадларни танлашда 
Б.Блум таксономияларидан фойдаланилади. Блум таксономиялари энг аввал ишлаб чиқилган 
таксономиялардан бўлиб бунда камчиликлар мавжуд. Блумдан бошқа жуда кўп олимлар 
томонидан таксономиялар ишлаб чиқилган, бироқ амалда Блум таксономиялари уларга 
қараганда маъқулроқ. Блум таксономиялари фақат таълим учун ишлаб чиқилган. Тарбия 
таксономиялари ҳам бор. Жумладан Д.Кратвол таксаномиялари қўлланилади. Лекин бу 
таксономияларни фойдаланиш кўтилган натижа бермаяпти. 
Дастлаабки таксаномия 1934 йилда америкалик олим Р.Тайлер томонидан ишлаб 
чиқилди. Бу таксаномияда 8 та категория мавжуд эди. 1967 йилда америкалик олим 
Ж.Гилфорд томонидан таксаномия ишланди. Бу таксаномиянинг Б.Блум таксаномиясидан 
фарқи, бу таксаномияда 5 та даража кўрсатилган. Яъни, маълумот, анализ ва синтез, 
тушуниш, фойдаланиш ва баҳолаш. Бундай типдаги таксаномиялар Европа ва Ғарб 
давлатларининг олимлари томонидан яратилган. Масалан: Б.Блум (1956) Билиш, тушуниш, 
фойдаланиш, анализ, синтез, баҳолаш. 
Гилфорд (1967) маълумот, анализ, синтез, тушуниш, фойдаланиш, баҳолаш. 
Мак Гюр(1969) билиш, умумлаштириш, ечиш (оддий муаммони), ечиш (мураккаб 
муаммони), баҳолаш,синтез, 
Гронланд (1970) Билиш, тушуниш, фойдаланиш, идрок қилиш 
Вандевельд(1975) Билиш, тушуниш, фойдаланиш, анализ, яратиш, баҳолаш