Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Italyan tili va o’zbek tilidagi 
olmoshlar va uning leksik,grammatik xususiyat va imkoniyatlari ko’p vaqtlardan 
beri tilshunos olimlar tomonidan o’rganilib kelinmoqda,bu tadqiqotlar xali ham 
davom etayotganini hisobga olgan holda izlanishlar o’z nihoyasiga yetgani yo’q. 
Olmosh so’z turkumi ham italyan tilining ajralmas bir bo’lagi hisoblanadi, asosan, 
uning guruhlarga bo’linishi va ulaning gaplardagi qo’llanilish o’rni muammolari 
shu soha vakillarining e’tibor markazida bo’lib qolmoqda. Shuning uchun ham biz 
diplom ishimiz mavzusi sifatida olmoshlarning guruhlarga bo’linish qonuniyatlari 
va ularning sintaktik vazifalarinini o’rganishni tanladik. 
Maqolaning maqsad va vazifalari. Maqolaning asosiy maqsadi 
shundaki,italyan va o’zbek tilidagi olmoshlarning qo’llanilish usullari va 
shakllarini o’rganishdir va quyidagi vazifalarni ko’rib chiqishimiz maqsadga 
muvofiqdir: 

Olmoshso’zturkumininggrammatikxususiyatlari; 

Olmoshlarningguruhlargabo’linishi, 
ularningxususiyjixatlarivafarqlitomonlari; 

Olmoshlarninggaplardaturlio’rinlardaqo’llanilishivaularningsintaktikv
azifalari. 

---

99 
Italyan va o’zbek tli olmoshlari bir biridan kelib chiqishi hamda morfologik 
xususiyatlari bilan farq qilib, italyan tilida olmoshlar shaxs va sonda bundan 
tashqari rodda ham o’zgaradi,bu xususiyatlardan rod tushunchasi o’zbek tilida 
mavjud emasligi ularning eng katta farqlaridan biridir. Italyan tilda olmoshlarning 
quidagi turlari mavjud, ular: kishilik olmoshlari,nisbiy olmoshlari,egalik 
olmoshlari, ko’rsatish olmoshlari,so’roq olmoshlari,undov olmoshlari,noaniq 
olmoshlar. Bu ikki tildagi olmoshlarning asosiy farqi ularning guruhlarga 
bo’linishida deyishimiz mumkin, chunki o’zbek tilida olmoshlarning nisbiy, undov 
va noaniq turlari mavjud emas. Bu vazifalarni boshqa vositalar bajaradi. Italyan tili 
olmoshlari o’zidan keyin kelgan so’zlar bilan shaxs- son va rodda moslashadi ya’ni 
o’zidan keyin kelgan so’z qaysi rodda bo’lsa shunga ko’ra turlanadi,aytish kerakki 
italyan tili olmoshlarining rodda turlanishi birlik va ko’plikda, mujkoy va jenskiy 
rodda turli xil boladi, bevosita bu xususiyatni o’zbek tilida kuzatmaymiz. 
Xulosa qilib aytganda maqolada olmoshlar xususan, italyan va o’zbek tilidagi 
olmoshlarga murojaat etdik. Ularning o’xshash va farqli tomonlarini o’rgangan 
holda,olmosh so’z turkumi to’g’risida bir butun bo’lgan quidagi xulosalarga 
keldik. 
Olmosh mustaqil so’z turkumi bo’lib, u gapda turli xil so’z turkumlari o’rnida 
qo’llaniladi. Italyan tilida olmosh ya’ni pronome so’zining lug’aviy ma’nosi ham 
ot o’rnida turuvchi ma’nosini beradi. Olmoshlar ot,sifat, son va hattoki butun bir 
gaplar o’rnida ham qo’llanilishi mumkin. Bu xususiyat o’zbek va italyan tili 
olmoshlariga birdak tegishlidir. Ammo italyan tilida olmoshlar o’zi ergashib 
kelayotgan so’zga qarab shaxs va sonda o’zgaradi. O’zbek tilidagi olmoshlar 
italyan tildagi olmoshlardan faqrli o’laroq o’zgaruvchan emas. Shuning uchun 
olmoshga xos bo’lgan bunday ma’nolarning barchasi uning boshqa so’r 
turkumlaridan farqovchi belgilari hisoblanadi. 
Shu jixatdan tillarning morfologik tuzulishidagi farqlar quidagi holatda 
namoyon bo’ladi. Italyan tili flektiv tillar oilasiga kiradigan til bo’lganligi sababli, 
so’zdagi bir qo’shimcha turli ma’nolarni ifodalaydi,olmosh so’z turkumida ham bu 
holat yuz beradi. Ya’ni olmoshning oxirida kelgan bitta qo’shimcha uning qaysi 
rodga tegishli ekanligini, birlik yoki ko’plikdaligini bildirib keladi va o’zidan 
keyingi kelayotgan so’zlarni ham moslashtiradi. Bunday holat ko’rib 
turganimizdek, agglutinativ tillar guruhiga kiruvchi o’zbek tili uchun xos emas. 
Oldingi xususiyatlarning barchasi ushbu tillardagi olmoshlarning farqli jixatlari 
bo’lsa, ikki tilda ham olmoshnng eng muhim vazifasi bu- olmoshlar gaplarda 
g’alizliklar yuz berishini oldini oladi. Va oqibatda muloqotda yoki yozma nutqda 
bir so’zdan davomiy takrorlanishlar bo’linishidan qochiladi,bu esa nutqni ravon va 
chiroyli qilishga yordam beradi.