Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

„Jemanden in den Sack stecken“ 
Jemanden mitnehmen 
Jemanden zu etwas überreden 
Besser als jemand anderes sein 
„Zwiwschen den Zeilen lesen“ 
Etwas falsch verstehen 
Den tiefen Sinn von etwas verstehen 
Etwas übersehen 
„Jemandem den Rang ablaufen“ 
Besser als jemand anderes sein 
Jemanden auf der Straße überholen 
Jemandem etwas wegnehmen. 
Xulosa qilib aytganda oʻqituvchilar chet tilini oʻqitish jarayonida fraseologik 
birliklar va maqollardan unumli foydalansa talabalar chet tili va oʻzbek tillaridagi 
fraseologik birliklar, ideomalar va maqollarni oʻrganadilar. Ularda oʻrganayotgan 
chet tilidagi fraseologik birliklar, ideomalar va maqollarning oʻzbekcha yoki 
muqobilini topishga qiziqshlari ortadi. 
Adabiyotlar: 
1. Mirzayev T., Musoqulov A., Sarimsoqov B. Oʻzbek xalq maqollari.
“Sharq” nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi Bosh tahririyati, 2005 
2. Арсентьева Е. Ф. Фразеология и фразеография в сопоставительном
аспекте (на материале русского и английского языков). — Казань, 2006. 
3. Christoph 
Tiemann: Gebratene 
Störche 
mit 
phatten 
Beats 
–
Redewendungen und Wortneuschöpfungen auf der Spur. Rowohlt Taschenbuch 
Verlag, Reinbek bei Hamburg, 2014 
Internet: 
1. https://deutschtraining.org/deutsche-grammatik/
2. https://mein-deutschbuch.de
3. www.daad-alumniportal.de.
4. www.ziyonet.uz
5. http://n.ziyouz.com/kutubxona

---

183 
ИСПАНИЯДА ИЖТИМОИЙ-МАДАНИЙ ҲАЁТ 
 
Шарапова Лола (СамДЧТИ Илмий рахбар) 
Хусанова Нодирабегим (СамДЧТИ талабаcu) 
 
Юртбошимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов томонидан 2010 йилда 
қабул қилинган “Чет тилларнни ўрганиш тизимини янада такомиллаштириш 
чора-тадбирлари” тўғрисидаги фармонига асосан чет тилини ўзлаштиришга 
эътибор ортиб бормоқда. 
Дарҳақиқат “Тил билган-эл билади” деб бежизга айтишмаган. Ҳозирги 
кунда Ўзбекистон ёшлари нафақат икки ё уч тилни, балки бир нечта тилни 
мукаммал даражада ўзлаштирмоқда. Бу ўз ўрнига бизга тараққиёт йўлини 
очиб беради. Хорижий тилни мукаммал ўзлаштириш билан бир қаторда 
уларнинг маданияти, урф-одати ва шу каби барча соҳалари ҳақида ҳам билиб 
бориш муҳим аҳамиятга эгадир. 
Шунинг учун мен ўз мақоламда Испаниянинг “Маорифи, илмий, 
маданий-маърифий, таълим-тарбия, адабиёт ва мусиқа” соҳаларини батафсил 
ёритиб ўтмоқчиман. 
Ҳозирги кунда Испаниянинг таълим соҳасида тўрта даража белгилаб 
берилган. Булар: мактабгача таълим-тарбия, умумий ўрта таълим, бакалавр 
йўналиши ва олий таълимга ажралади. Мактабгача таълим иккига бўлинади. 
2 ёшдан 3 ёшгача бўлганлар болалар боғчасига ва 4 ёшдан 5 ёшгача бўлган 
болалар эса бошланғич мактабга таълим оладилар. Испанияда ҳам худди 
Ўзбекистон каби мактабгача таълим муассасалари шахсий ва давлат таълим 
муассасаларига бўлинади. 
Мактабгача бўлган давлат таълим муассасалари ихтиёрий ва бепул 
таълим-тарбия беради. Ўрта таълим 6-ёшдан 14 ёшгача бўлган ўқувчилар 
учун 8 йиллик мажбурий ва бепул таълим жорий этилган. Испаниянинг ўрта 
таълими соҳасида “Primaria” ва “Secundaria” атамаларига дуч келамиз. Бу 
атамаларни ўзимизнинг таълим сохамизга қиёсласак, бошланғич синф ва 
юқори синфларга мос келади. Биринчи беш йиллик таълим “Primaria” деб 
номланади ва шу йиллар оралиғида ўқувчилар билан фақат битта ўқитувчи 
иш олиб боради ва тил-адабиёт, математика, табиатшунослик ва мусиқа каби 
фанлар ўқитилади. Саккиз ёшдан бошлаб чет тили ўргатилади. 
Таълимнинг иккинчи босқичи яъни “Secundaria” да эса ҳар битта фанни 
алоҳида ўқитувчи олиб боради. Ўрта таълимнинг ўқиш жараёни 4 йиллик –
1-сентябрьдан то 30-июльга қадар давом этади ва янги йил ҳамда “Semana 
santa” байрам таътиллари хам мавжуд. Битирув имтихонларидан етарли бахо 
олмаган ўқувчилар иккита курсни бошқатдан ўқишлари шарт ҳисобланар 
экан. Мактаб имтихонларини аъло топширган ўқувчиларга сертификат 
берилади. Ўрта таълим сертификатига эга бўлган ўқувчилар бакалавр ёки 
кадрлар тайёрлаш йўналишларига хужжат топшириб ўқишларини давом 
этиш ҳуқуқларига эга. 
Бакалавр йўналиши 3 курсдан ташкил топган бўлиб, ўқувчилар 3-
курснинг охирига “Кадрлар тайёрлаш” йўналишининг иккинчи даражасига 

---

184 
ҳужжат топширишлари мумкин. Лекин бу ихтиёрий ва бепул таълим 
ҳисобланади. Бакалавр йўналишида тахсил олаётган талабаларнинг 60 фоизи 
аниқ фанлар мутахассислигини ва бошқа талабалар эса табиий фанлар 
мутахассисликларини танлайдилар. 
Испания ҳам ўз тарихиги эга бўлган мамлакатлар сирасига киради ва бу 
мамлакатда ҳозирги кунда 90 та музей мавжуд бўлиб, энг йириклари 
Мадриддаги “Прадо” музейи 1819 йил, “Миллий археология” музейи 1867 
йилда ташкил топган. Шунингдек Барселона, Кордоба, Валенсия ва 
Селиядаги бадиий музейлар ҳам кўп сонли ташриф буюрувчиларга эга 
музейлардан ҳисобланади. 
Испанияда 120 га яқин газета ва журнал нашр этилади. “Pais” 
(“Мамлакат” газетаси 1976 йилда), ва “Испания ахбарот агентлиги” (ЭФЭ 
1939 йили 3-ноябрда ташкил этилган) газеталари энг машҳурлари саналади.
1919 йилдан бошлаб радио эшитиришлар ва 1956 йилдан бошлаб эса 
телекўрсатувлар олиб борилган. Испания радиоси ва телекўрсатувлари 
ҳукумат ҳамда сиёсий партия вакилларидан иборат кенгаш томонидан 
бошқарилади. 
Испан адабиёти тўғрисида тўхталиб ўтсак, ўрта асрларда халқ оғзаки 
ижоди, Юнон, Рим ва араб маданиятларининг таъсирида шаклланган. Халқ 
бахшиларининг оғзаки ижодиёти испан адабиётининг дебочаси бўлганлигини 
эътироф этишимиз мумкин. Унинг дастлабки йирик намунаси сифатида “Сид 
ҳақида достон” ни келтириб ўтишимиз жоиз. Унда босқинчиларга қарши 
кураш қаҳрамони Родриго де Бикар жасорати мадҳ этилган. 
Бу даврнинг кўзга ташланадиган романлари қаторига “Аполония ҳақида 
китоб”, “Александр ҳақида китоб”, “Ритсар Сифар” каби романлар алохида 
ўрин олади. 
Х.Мануелнинг “Графт Луканор” (1328-35) китобидаги инсонпарварлик 
оҳанглари испан адабиётида сезиларли вокеа бўлган десак янглишмаган 
бўламиз. 
Х.Руис ўрта асрлар адабиётининг сўнгги истеъдодли шоири ва уйғониш 
даврининг даракчисидир. Унинг “Саодатли муҳаббат мадҳи” китобидаги 
реализм руҳи испан адбиёти кейинги таррақиётига зўр таъсир қилди. 
Бу давр адабиёти италяьн ва француз уйғониш даври таъсирида 
шаклланди, адбиётнинг деярли барча асосий жанрлари ривожланди. Мигель 
де Сервантеснинг “Дон Кихот” асари ва умуман унинг ижоди Испания 
уйғониш даврининг гултожи хисобланади. 
Испаниянинг меъморлиги ҳудудида палеолит ва неолит даврларига оид 
маданият ёдгорликлари, римликлар ҳукмронлиги даврида мансуб театр 
бинолари, эҳром, кўприклар сақланиб келинган. 
Араблар маданияти ёдгорликларидан ҳашаматли масжидлар, саройлар 
мавжуд. Испан қироллиги вужудга келгач, 9-асрга келиб, Астурияда Сан-
Мигел де Лино, Санта-Кристина де Лена ва бошқа черковлар курилди . 
Авила шаҳрининг деворлари, Толедодаги “Қуёш дарвозаси” шу 
даврнинг меъморчилик намуналаридандир. Бу биноларда араб меъморий 

---

185 
услубининг таъсири кўзга ташланади. Испанияда ўрта аср меъморлигида 
мавритан меъморлиги ва “му-деҳар услуби” ўзига хосдир. 
“Мудеҳар” услубида готика ва араб услубларининг энг яхши томонлари 
мужассамлаштирилган. Бу ерда сирланган пишиқ ғиштдан қурилиш ва 
бадиий безак ашёси сифатида фойдаланиб, гиламсимон нақшлар яратилди. 
Ва хамда ганчкор ўйма нақшлар кенг қўлланилди. 
Тасвирий санъатга қадимий ёдгорликлар Испанияда анчагина 
шаклланган. Булар Алтамира ва бошқа деворларнинг дарвозаларига чизилган 
ҳайвонлар тасвирлари мамлакат шарқидаги ғорлардан топилган кулоллик 
буюмлари ва ов, уруш манзаралари тасвирлари ва бошқалар. 
Бу мамлакатда 8-9 асрларга келиб, испан тасвирий санъати шаклланган. 
Қўлёзмалар учун миниатюралар, нақшланган ёғоч ҳайкалчалар яратилди. 
Роман ва готика услубларига хос расмларда халқ ижодининг таъсирини 
яққол кўриш мумкин. 
Замонавий испан санъатида манзара жанри кенг тарқалган. Х.Вакеро, 
А.Делгадо каби рассомлар ва уларнинг издошлари она юрт табиатининг 
нафис ва реал манзараларини, унинг меҳнаткаш кишиларининг гўзал 
қиёфаларини яратдилар.