Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Ижтимоий трансфертлар – фуқароларга (давлат бюджетидан ёки 
махсус фондлардан) - уларнинг иш натижаси, тадбиркорлик фаолияти ёки 
шахсий мулкдан (пенсия, нафақа, стипендия ва ҳоказолар) олинадиган 
даромадларига боғлиқ бўлмаган ҳолда тўланадиган тўловлардир. 
Меҳнат мотивациясида иш ҳақи ва ижтимоий трансфертларнинг 
нисбати муҳим. Даромадлар таркибида иш ҳақининг улуши устун бўлса, 
фаол меҳнат, тадбиркорлик, ташаббус ривожланади, агар ижтимоий 
трансфертлар ҳиссаси ошиб кетса, кўпинча боқимандалик кайфияти 
кучаяди.
Шахсий (оилавий) даромадлар миқдори йиғиндиси пул даромадлари 
ва натурал даромадлардан ташкил топади. Натурал даромадлар шахсий 
томорқа ва уй хужалигидан олинадиган ҳамда аҳолининг таълим, тиббий 
хизмат ва ҳоказоларни таъминловчи пулсиз даромад турларидан вужудга 
келади. 
Шахсий томорқа хўжалиги шахсий ва оилавий даромадларнинг 
шаклланишида муҳим роль ўйнайди. 
Жамият ривожланишининг мураккаб ижтимоий-иқтисодий даврида 
шахсий томорқа хўжалиги аҳолининг баъзи гуруҳлари учун асосий 
даромад манбаи бўлиб қолади. 
Оила бюджети. Оила – қариндош бўлган ёки бошқа хусусиятлари 
билан боғланган, бирга яшаётган ва биргаликда хўжалик юритаётган 
шахслар жамоасидир. Кейинги йилларда оила иқтисодиётига қизиқиш 
ўсди. Ўзбекистонда миллий ҳисоб-китоб тизимига ўтилиши муносабати 
билан уй хўжалигига иқтисодиётнинг муҳим субъектларидан бири 
сифатида қаралмоқда. Ҳозирги шароитда уй хўжалигининг умумий 
даромадларини ўлчаш аҳолига манзилли ижтимоий ёрдам кўрсатиш, 
солиққа тортиш тизимини оқилона ташкил этишда муҳим аҳамият касб 
этмоқда. Уй хўжалиги бирга яшаётган ва умумий бюджетга эга бўлган бир 
ёки бир неча шахс томонидан олиб борилади. Одатда, уй хўжалиги аъзолар 
сони бўйича оила билан мос келади, аммо баъзи ҳолатларда бир неча 
оилалар биргаликда уй хўжалиги юритиши мумкин.
"Уй хўжалиги" атамасини турлича ифодалаш мумкин. Масалан: 

---

93 
- оилани статистик белгилаш; 
- анъанавий уй ишлари йиғиндисининг умумлашма номи (болаларга 
қараш, овқат тайёрлаш, кир ювиш, уй тозалаш, оддий таъмирлаш 
ишлари ва ш.к.); 
- оиланинг даромад-категория, даромад-мулк ва харажат-истеъмол 
тавсифларини ўз ичига олувчи статистик ижтимоий-иқтисодий 
тушунча.
Оилалар даромадларининг шаклланиши нуқтаи назаридан уй 
хўжалигининг қуйидаги функциялари муҳим: 1) меҳнат ишлаб чиқариш 
функцияси; 2) иқтисодий номеҳнат функциялар (уй хўжалигининг умумий 
даромадлари асосий манбаи). 
Биринчисига қуйидагилар киради: якка тартибдаги меҳнат