Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Mehnat bozori: shakllanishi va rivojlanishi (4 soat)
4.1. Маърузани ўқитиш технологияси 
Факультет: «Ижтимоий 
иқтисодиёт» 
Кафедра: “Иқтисодиёт ва 
меҳнат социологияси” 
Ўқув предмети: Меҳнат 
иқтисодиёти ва социологияси 
Мавзу 
рақами: 4-Мавзу 
Соатлар 
хажми: 4 соат 
Талабалар сони: 30 тагача 
ЎТ муаллифи: Арабов Н. 
Ўқитувчи: 
Арабов Н. 
Ўқув машғулоти шакли: 
Муаммоли-маъруза 
1 маъруза машғулоти 
тузилишининг режаси: 2 соат 
1. Mehnat bozori tushunchasi va uning ijtimoiy-
iqtisodiy mohiyati 
2. Mehnat bozorining shakllanishi 
3. Mehnat bozori modellari 
  
2 маъруза машғулоти 
тузилишининг режаси: 2 соат 
1.Mehnat bozorini tartibga solish 
2. Yaqin kelajakda mehnat bozorining rivojlanish 
konsepsiyasi 
3. Mehnat bozori rivojlanishining asosiy 
bosqichlari va vazifalari 
Ўқув машғулотининг мақсади: Меҳнат бозори тушунчаси, унинг моҳияти, 
шаклланиши, моделлари ҳамда меҳнат бозорининг ривожланиш босқичлари ва вазифалари 
тўғрисидаги билимларни мустахкамлаш.
Ўқитиш воситаси: 
Маъруза матни, проектор, график органайзер.
Ўқитиш 
методи 
ва 
шакли: 

Маъруза, савол-жавоб, суҳбат, мунозара, 6-6 
ва Дельфи техникалари ; 

Фронтал, гуруҳларда ишлаш. 
Ўқитиш шартлари: 
Гурухий ишлаш 
учун техник жихозланган 
аудитория. 
Мониторинг ва бахолаш: 
Оғзаки назорат(Савол-жавоб тарзида), муаммоли 
саволлар ва рейтинг бали асосида бахолаш. 
“Mehnat bozori: shakllanishi va rivojlanishi” мавзуида тайёрланган маърузанинг 
технологик картаси 
Босқи
члар 
Ўқитувчи фаолиятининг мазмуни 
Талаба фаолиятининг мазмуни 

---

242 
Тайёр
лов 
босқичи 
Асосий муаммо ва якуний 
хулосани ишлаб чиқади.
Кичик муаммолар ва хар бир 
кичик 
муаммо 
бўйича 
оралиқ 
хулосалар ишлаб чиқади.
Талабаларнинг фаол ва онгли 
иштирокини, ҳамда кичик ва асосий 
муаммоларнинг ечимини топишни 
таъминлайдиган 
йўналтирувчи 
саволлар рўйхатини тузади. 
Муаммога 
кириш 
усул 
ва 
воситаларини аниқлайди. 
Мавзу 
бўйича 
берилган 
маъруза матнини ўқиб, ўрганиб 
чиқадилар. 
1. 
Кириш 
босқичи 
(10 
дақиқа) 
1.1. Мавзунинг номи, ўқув 
мақсади, 
кутилажак 
ўқув 
натижаларини эълон қилади. Ўқув 
машғулоти 
муаммоли 
шаклда 
ўтказилишини тушунтиради.
Эшитадилар ва ёзиб оладилар. 
П. 
Асосий 
босқич 
(55 
дақиқа) 
2.1. Суҳбат шаклида талабалар 
билимларини фаоллаштиради. Уларга 
қуйидаги саволларни бериб мурожаат 
қилади:
-Давлатнинг 
нарх механизми 
орқали бозорга аралашишини қанда 
изохлайсиз? 
-Нима сабабдан давлат бозорга 
аралашади? 
-Соф 
бозор 
иқтисодиёти 
қоидаларини тушунтиринг .
-Агар бозорнинг ўзи талаб ва 
таклиф 
қонунлари 
орқали 
мувозанатликни 
таъминлайдиган 
бўлса, давлатнинг аралашуви шартми? 
-Минимал ва максимал баҳолар 
деганда нимани тушунасиз? 
-Максимал баҳолар кимларни 
химоя қилиш мақсадида ўрнатилади? 
-Минимал 
баҳоларнинг 
ўрнатилиши 
натижасида 
товар 
ортиқчалиги 
юзага 
келишини 
асосланг?
-“Қора бозор”нинг ташкил топиш 
шартларини тушунтиринг. 
Билимларни 
фаоллаштириш 
жараёнида 
талабаларнинг 
ўқув 
муаммоси ечимини топиш фаолиятини 
фаоллаштиришга ёрдам берадиган 
маълумотлар 
кўлами 
даражаси 
аниқланади. 
2.2. Минимал ва максимал 
баҳоларни 
ижтимоий-иқтисодий 
Суҳбатга киришади. 
Саволларга жавоб беришади. 
Берилган 
жавобларни 
ўзаро 
тўлдиришади. 
Эшитадилар. Муаммони ёзиб 
оладилар. 
Муаммони 
даб-дурустдан 
ечимини топиш мумкин эмаслигини 
англаб етадилар. Юзага келган 
қийинчиликларни ҳал этиш бўйича 
фикрларини билдирадилар. 

---

243 
моҳиятини 
ёритувчи 
бир 
нечта 
ёндашувлар 
(вариантлар) 
таклиф 
қилади. 
Муаммони ишлаб чиқади ва 
талабаларни муаммога киритади (1-
илова). 
2.3.Муаммонинг ечимини топиш 
фаолиятини ташкил қилади. Талабалар 
билан биргаликда таклиф қилинган 
муаммо ечимларини муҳокама ва 
таҳлил 
қилади. 
Юзага 
келган 
қийинчиликларни аниқлайди. 
2.4. Муаммо ечимини топиш 
усулларини аниқлашни уюштиради: 
биринчи кичик муаммони ишлаб 
чиқади ва муаммоли саволларни 
беради, (1-илова) ҳамда ўтказиладиган 
фаолиятнинг 
асосий 
тамонларини 
тушунтиради (2-илова). 
2.5. 
Талабаларни 
кичик 
гуруҳларга бўлади (ҳар бир гуруҳда 6 
тадан кўп иштирокчи бўлмаслиги 
керак) ва гуруҳ ишларини ташкил 
қилади. 
2.6.Дельфи техникаси ёрдамида 
гуруҳлар томонидан таклиф қилинган 
кичик муаммо ечимларидан энг 
сарасини танлаб олиш ва баҳолаш 
ишларини ташкил қилади (4-илова).
2.7. 
Тақдимот 
бошланишини 
эълон қилади. Гуруҳлар фаолиятининг 
натижаларини 
муҳокама 
қилади. 
Талабалар билан биргаликда жавоблар 
тўлиқлигини баҳолайди. Агар жавоб 
тўлиқ бўлмаса ёки умуман жавоб 
бўлмаса 
қўйилган 
муаммоли 
саволларга жавоб беради. 
2.8. Берилган кичик муаммонинг 
ечимини топишнинг аниқ, структурага 
солиган, рационал йўлларини таклиф 
қилади. Биринчи оралиқ хулосани 
ҳосил қилишга ундайди. 
2.9. Биринчи кичик муаммонинг 
ечими бўйича оралиқ хулоса қилади.
Гуруҳларда 
ишлайдилар. 
Муаммоли саволлар бўйича аниқ 
жавоблар тайёрлайдилар (6 дақиқа 
ичида). 
Гуруҳлар иш натижаларини 
тақдим этадилар, бошқа гуруҳ 
жавобларига 
нисбатан 
фикр 
билдирадилар, муҳокама, мунозара, 
таҳлил 
қиладилар. 
Кичик 
муаммонинг ечимини топишнинг 
оптимал усуллари ҳақида хулоса 
ясайдилар. 

---

244 
Ш. 
Якуний 
босқич 
(15 
дақиқа) 
3.1. 
Талабаларнинг 
кичик 
муаммони 
ечимини 
топиш 
жараёнидаги 
фаолиятини 
таҳлил 
қилади. Мунозара ва гуруҳларда 
ишлаш 
жараёнида 
талабалар 
тайёргарлиги 
ва 
фаоллигини 
баҳолайди (3-илова). 
3.2. Натижаларни шарҳлайди. 
3.3. Мустақил ишлар учун уйга 
вазифа беради: ўтилган мавзуни 
қайтариш ҳамда умумий муаммонинг 
ечимини топиш вариантлари ҳақида 
ўйлаб кўриш кераклигини ўқтиради 
Эшитадилар.
Вазифани ёзиб оладилар.