Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар

ПОПУЛЯЦИЯЛАР ҲАҚИДА ТУШУНЧА 
Биология фанида ҳар қандай индивидлар (якка) йиғиндиси популяция (лот. – 
«populus» - халқ) деб тушунилади.Экологик нуқтаи назардан эса, маълум яшаш 
жойда ўз мавжудлигини чекланмаган узоқ муддат давомида таъминлай олиш ва 
эркин чатишиш қобилиятига эга бўлган турнинг индивидлари гуруҳига 
популяция децилади.
Демак, популяция гуруҳга бирлашган организмлар бўлиб, улар бир – 
бирлари ва ўзлари яшайдиган муҳит билан доимо алоқада бўладилар. Гуруҳ – 
гуруҳ бўлиб яшаш тарзи популяция учун ўзига хос хусусиятлар келтириб 
чиқаради. Популяциялар алоҳида ажралган ҳолда яшамайдилар, яъни улар 
яхлит тизимларни ҳосил қилади. Ҳар бир туркумда қандайдир популяция 
муҳим роль уйнайди. У маълум экологик шароит ташкил этади ва бошқа 
турларнинг популяциялари билан ҳамкорликда унинг барқарор ҳаѐтий 
фаолиятини таъминлайди.
Популяциянинг асосий хусусиятлари. Популяцияни ташкил этган 
организмлар ўзларининг турли ўзаро муносабатлари туфайли бир – бирлари 
билан боғланган. Улар кўпайишда ҳамкорликда иштирок этиши, ресурсларнинг 
у ѐки бу турлари учун бир – бирлари билан рақобатда бўлиши ѐки бирликда 
йиртқичлардан ҳимояланиши мумкин. Популяцияларнинг ички ўзаро 
муносабатлари жуда мураккабдир. Популяция гуруҳли бирлашма ҳисобланади.
Гуруҳли ҳаѐт тарзи популяциялар учун ўзига хос хусусиятлар келтириб 
чиқаради. Улар популяция сони, зичлиги, туғилиши, ўлиши ва ўсиши. 
Популяцияни организмнинг гуруҳи сифатида энг яхши тарзда унинг бойлиги 
характерлайди. Ҳамжамоалардаги индивидларнинг мўллиги сонлардаги 
зичликларда ифодаланади.
Масалан, популяция зичлигига қуйидагилар мисол бўлиши мумкин: бир га 
ўрмонга 500 туп дарахт, сув ҳавзасининг бир гектар сиртига 200 кг балиқ тўғри 
келиши ва бошқалар. Умуман, популяция аъзоларининг ҳаѐтий белгиларига: 
тур сони, зичлиги, туғилиши, ўлиши, тақсимланиши, тарқалиши ва ўсиши 
киради. Популяция биологик ва гуруҳлик хусусиятига эгадир.

---

15