Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

7.4.Денгиз транспортида туристларни ташиш. 
 Одамларни сувда ташиш транспорт воситалари ёрдамида 
саёҳат қилишнинг энг қадимги турларидан биридир. Дастлаб 
одамлар бунинг учун ёғоч соллар ва қайиқлардан фойдаланганлар. 
Ҳозирги замон туризмида уларни ноанъанавий транспорт турларига 
киритиш мумкин. Фан-техника тараққиёти улкан теплоходлар — 
ўз бортига юзлаб йўловчилар олиш, уларни қулай шарт-

---

86 
шароитларда узоқ масофаларга ташиш, денгиз ва океанлар бўйлаб, 
ҳатто музликлар орасида саёҳатлар қилишга қодир лайнерлар 
яратилишига олиб келди.
Хизмат кўрсатиш соҳасига қараб, ҳозирги замон сув транс-
порти денгиз ва дарё транспортига бўлинади.  
1958 йилда тузилган Халқаро денгиз ташкилоти – IMO 
(International Maritime Organization) денгизда кема қатнови 
масалалари билан шуғулланувчи халқаро ташкилотлардан бири 
ҳисобланади. У денгизда йўловчи ва юк ташиш соҳасида, шу 
жумладан 
денгизда 
сузиш 
хавфсизлиги 
ва 
денгизни 
ифлосланишдан сақлаш билан боғлиқ халқаро ҳужжатларни ишлаб 
чиқади. Ушбу ташкилот фаолияти натижасида денгизда халқаро 
йўналишда йўловчи ва юк ташиш масалаларини тартибга солувчи 
бир қанча конвенциялар имзоланди: «Денгизда инсон ҳаётини 
қўриқлаш тўғрисидаги халқаро Конвенция» (1974); «Денгизда 
йўловчи ва юк ташишнинг баъзи бир қоидаларини ягоналаштириш 
тўғрисидаги халқаро Конвенция» (1967); «Денгизда йўловчи 
ташишнинг баъзи бир қоидаларини ягоналаштириш тўғрисидаги 
халқаро Конвенция» (1981); «Денгизда ҳалокатга учраганларни 
қидириш ва қутқариш тўғрисидаги халқаро Конвенция» (1979); 
«Денгизни 
чиқиндилар 
ва 
бошқа 
материаллар 
билан 
ифлосланишининг олдини олиш тўғрисидаги Конвенция» (1972) ва 
бошқалар. 
Агар денгизда йўловчи ташиш круиз хусусиятига эга бўлса, 
денгизда йўловчи ташиш тўғрисидаги шартномага мижозга хизмат 
кўрсатиш соҳасига, чунончи: овқатланиш, кўнгилочар тадбирлар, 
экскурсия дастурига тегишли бўлган қўшимча битимлар тузилади.
Савдо мақсадларида денгизда сузиш кодексининг бобларидан 
бири кемани муайян муддатга фрахт қилиш (тайм-чартер)