Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис

5.4.Хизмат кўрсатиш сифати ва уни бошқариш йўллари. 
Замонавий туризм фаолиятини ташкил этувчиларидан бири 
туристик хизмат кўрсатиш сифатини тартибга солишдир. 
Маҳсулот сифати - истеъмолчиларнинг маълум истакларини 
қондиришни таъминлайдиган хусусиятлар мажмуидир. 
Хизматлар сифати - истеъмолчиларнинг тахмин этиладиган 
ёки 
белгиланган 
эҳтиёжларини 
қондириш 
қобилиятини 
аниқлайдиган хизматлар таснифларининг мажмуидир. 

---

62 
Туристик хизмат кўрсатиш сифати - дам олиш ва саёҳат 
қилиш чоғида туристларнинг истак ва эҳтиёжларини қондириш 
хусусиятига эга бўлган хизматлар ва тадбирлар мажмуидир. 
Туристик 
хизмат 
кўрсатишнинг 
комплекс 
характери 
туроператор ишининг ягона сифат кўрсаткичини ишлаб чиқишда 
қийинчилик туғдиради. Туристларга хизмат кўрсатиш сифатини 
тушунишда туроператор иши сифатини аниқлашнинг икки хил 
ёндашуви: агентлик ва истеъмолчи ёндашуви мавжуд. 
Бу муаммони агентлик ёндашуви натижаси «Туризм: 
практика, проблеми, перспективи» (1998 г.№4) журналида чоп 
этилган, БАНКО ахборот хизмати томонидан ўтказилган тадқиқот 
мисолида кўриб чиқамиз. 
Туроператор иши сифати кўрсатикичлари: 
1. Турагентлар билан ишлашда тезкорлик ва аниқлик; 
2. Ўзоқ муддат мобайнида фаолиятнинг барқарорлиги; 
3.Туристик хизматлар сифати ва нархларининг оптимал 
муносабати; 
4. Персонал профессионализми, ҳамкорларга индивидуал 
ёндашув; 
5.Фойдали нарх сиёсати (паст нархлар, юқори комиссионлар, 
бонуслар тизими, овозлар миқдори); 
6. Таклиф этилаётган туристик хизматларнинг юқори сифати; 
7.Ахборот 
очиқлилиги, реклама 
тадбирларининг 
ўйланганлиги, каталогларнинг юқори сифати; 
8. Иш ва шахсий даражаларда хайрихоҳлик; 
9. Таклифлар ва қўшимча туристик хизматларнинг кенг 
кўлами; 
10. Хизматлар кўламини кенгайтириш бўйича доимий ишлаш; 
11.Офиснинг қулай жойда жойлашганлиги ва шинамлиги; 
12. Фирма раҳбарияти билан ишончли ва дўстона муносабат. 
Сифатни аниқлашнинг истеъмолчи ёндашуви туристларга 
хизмат 
кўрсатиш 
сифати 
тушунчасини 
чуқурлаштиришга 
йўналтирилган. 
Туристик хизмат кўрсатиш нафақат комплекслилиги, 
номоддийлиги, ҳис қилиб бўлмаслик, ташиш ва сақлашга 
ноқобиллиги, шунингдек, маълум ижрочига боғлиқлиги каби 
махсус омиллар билан ҳам характерланади. Техник 
назорат 
мавжуд ва истеъмолга яроқсиз маҳсулотни аниқлаш ва қайта 
ишлашга юбориш мумкин бўлган саноатдан фарқли равишда 

---

63 
туристик хизматлар қандай сифатда ишлаб чиқарилса, шундай 
қабул қилинади ва бу сифатга моддий база, ресурслар, 
технологиялар, инфраструктура ва бошқалар каби кўпгина бевосита 
ва билвосита омиллар таъсир кўрсатади. Турмаҳсулот сифатини 
истеъмолчи баҳолаганда ишончлилик, хавфсизлик, ахборот 
ишонарлилиги, руҳий қулайлик каби хусусиятлар ҳам муҳим 
аҳамиятга эга. 
Туристик хизмат кўрсатиш саёҳатда, овқатлантиришда, спорт 
ва кўнгил очиш тадбирларида турли эҳтиёжларнинг бутун 
комплексини қондириши лозим. Дастурий турлар давомида 
даволаниш, иш учрашувлари, сафарлар каби махсус эҳтиёжлар ҳам 
кўзда тутилади. 
Хизмат кўрсатиш сифатига юқорида саналган омиллардан 
ташқари таклиф этиладиган хизматлар кўлами ҳам таъсар қилади. 
Ўз-ўзидан хизматлар кўлами сифатни таъминламайди. Бунда 
хизматлар ва маҳсулотлар комплекслилиги, уларнинг маълум 
истеъмолчига йўналтирилганлиги, шунингдек, хизмат кўрсатиш 
сифатига катта таъсир кўрсатувчи воситалар ўз вақтида етказилиши 
зарур. 
Туризм ресурс сифатида табиий-иқлимий, маданий-тарихий ва 
қабул қилиниши жараёнида одамларга эстетик, ҳиссий, руҳий 
томондан таъсир қила билиши лозим. 
Психологик омилларнинг таъсир қилиши сифатни баҳолашга 
субектив ёндашув элементларини киритиши билан «хизмат 
кўрсатиш сифати» тушунчаси моҳиятини кенгайтиради ва 
қийинлаштиради. 
Сифат критерийлари туристларга хизмат кўрсатиш бўйича 
турли фаолиятларни тасвирлайдиган кўрсаткичлар тизими орқали 
изоҳланади ва бу кўрсаткичлар ёрдамида туризм индустриясининг 
турли корхоналари фаолиятини солиштиришимиз мумкин. 
Меҳмонхона учун бундай кўрсаткичлар - туристларни 
жойлаштириш тезлиги, номерларнинг хизмат кўрсатиш классига 
мос келиши, барча меҳмонхона хизматларининг аниқ ишлаши, 
жамоат жойлари ҳамда номерлар тозалиги, қўшимча хизматлар энг 
асосийси, туристлар томонидан норозиликларнинг йўқлиги кабилар 
бўлиши мумкин. 
Экскурсион 
хизмат 
кўрсатишда 
сифатнинг 
асосий 
кўрсаткичлари -билиш, маълумотларнинг тўлиқ ва ишончлилиги, 

---

64 
эстетика, йўналиш оптималлиги, нутқ маданияти ва экскурсовод 
малакаси бўлиши мумкин. 
Туризмда тур сифатини хизматлар таркиби, даражаси, дастури 
ва анимацион ёндашув, гид малакаси белгилайди. 
Туроператор фаолиятининг аҳамиятли жиҳати шундаки, 
истеъмолчига тур сотилганидан кейин турист билан муносабат 
тугамайди. Йўналишда туристлар олдиндан пули тўланган 
хизматларни оладилар. Туроператорлар кўзланаётган хизмат 
кўрсатиш даражасига мос равишда тур нархини аниқлар эканлар, 
айнан ўша хизматлар (бошқаларини эмас) кўрсатилишини 
кафолатлаш шарт. 
Халқаро 
туризм 
бозори 
аллақачон 
талабнинг 
даражаланганини тан олади. Бойлар учун қиммат хизматлар 
кўрсатадиган турлар; бой бўлмаганлар учун - иқтисодий турлар; 
бувилар, боболар ва уларнинг набиралари учун саёҳатлар; 
ўсмирлар учун автобус саёҳатлари; фақат аёллар учун яхта ва 
солларда саёҳатлар; чекмайдиганлар учун тоза ҳавога сафарлар; 
эркаклар учун ов, балиқ ови ва бошқалар. Махсуслаштирилган 
турларни ташкил этиш йўналиш ва хизматларининг тематик 
мослиги ва хизмат кўрсатиш дастурининг оптималлигини чуқур 
ишлаб чиқиши лозим 
Туристларга хизмат кўрсатишда туристлар билан ишлайдиган 
гид малакаси катта аҳамиятга эга, чунки айнан шу одам ўзининг 
шахсий иштироки билан хизмат кўрсатиш сифатига жавоб беради. 
Гид юқори малакадан ташқари, хизмат кўрсатиш дастури ва у ёки 
бу хизматлар тури ўзгариши эҳтимоллари бўйича тўла 
маълумотларга эга бўлиши лозим.