Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта-махсус таълим вазирлиги ҚЎҚон давлат педагогика институти

Экстремизм (лотинча – «ақл бовар қилмас даражада», «ҳаддан ошиш») 
жамиятда қабул қилинган қонун-қоидаларга зид радикал қарашлар ва 
ҳаракатларни англатади. Уларга диний тус бериш эса, диний экстремизмга олиб 
келади.
Диний экстремизм – жамият учун анъанавий бўлган диний қадриятлар ва 
ақидаларни рад этиш, уларга зид ғояларни алдов ва зўрлик билан тарғиб қилишга 
асосланган назария ва амалиётни англатади.
Экстремистик қарашларни барча динларда, буддавийлик, христианлик, 
исломдаги турли оқимларда учратиш мумкин. Масалан, мутахассислар католик 
черковининг эркин фикр юритувчи, ҳукмрон феодал-католик черкови ақидаларини 
рад этувчи кишилар – папа ҳокимияти душманларини таъқиб қилиш учун ХIII 
асрда тузилган ва минглаб одамларнинг қурбон бўлишига олиб келган инквизиция 
фаолиятини ҳам экстремизмнинг ўзига хос кўриниши сифатида баҳолайдилар. Аммо 
ҳозирда ислом дини ниқоби остидаги диний-сиёсий ҳаракатлар аъзолари томонидан 
турли жиноятлар содир этилаётгани жамият хавфсизлигига жиддий таҳдид 
солмоқда. 
Фундаментализм – (лотинча – «асос») тушунчасининг маъноси муайян 
ижтимоий ҳодисанинг дастлабки кўринишини англатади.
Диний фундаментализм – «маълум дин вужудга келган илк даврига қайтиш 
ва бу йўл билан замонанинг барча муаммоларини ҳал қилиш мумкин», деган 
фикрни илгари суриш таълимотини англатади. Истилоҳда ақиданинг 
ўзгармаслигини ҳимоя қиладиган, муайян диний эътиқод шаклланишининг 
бошланғич даврида белгиланган барча йўл-йўриқларни қатъий ва оғишмай 
бажарилишини талаб қиладиган диний оқимларни ифодалашда қўлланилади.
«Фундаментализм» атамаси аслида христиан дини билан боғлиқдир. 
Фундаментализм ибораси биринчи бор I Жаҳон уруши арафасида вужудга келган 

---