Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

Бирор фаолиятнинг муваффақиятли, мустақил ва мукаммал 
бажарилишини таъминлайдиган ноёб қобилиятлар бирикмаси талант 
дейилади.
Барча мутахассисликларда бўлгани каби ўқитувчилик касбида ҳам 
педагогик қобилият – унинг шахсий истеъдод хусусиятларини белгилаб, 
касбий фаолият турини муваффақиятли амалга оширишда субъектив шарт - 
шароитлар яратади. 
Ҳар қандай қобилият – шахсга тегишли бўлган мураккаб тушунчадир, у 
фаолиятнинг талабларига мос хусусиятлар тизимини ўз ичига қамраб олади. 
Ҳар қандай фаолият ҳам мураккаб бўлиб, у кишига турли-туман 
талаблар қўяди. Агар шахс хусусиятлари тизими шу талабларга жавоб бера 
олса, киши фаолиятни муваффақият билан амалга оширишда ўз қобилиятини 
кўрсата олади, агар хусусиятларидан қайси бири ривожланмаган бўлса, шахс 
меҳнатининг муайян турига нисбатан кам қобилиятли, деб характерланади. 
Мана шунинг учун ҳам қобилият деганда бирорта хусусиятнинг 
ўзини эмас, балки инсон шахсининг фаолият талабларига жавоб бера 
оладиган ва шу фаолиятда юқори кўрсаткичларга эришишни 
таъминлай оладиган хусусиятлар ансамбли ёки синтезини тушуниш 
лозим. 
Ўқитувчи қобилиятини ўрганишда хусусиятлар «ансамбли» иборасини 
биз шунинг учун ҳам ишлатамизки, бунда хусусиятларнинг оддийгина 
биргаликда мавжуд бўлишини эмас, балки уларнинг узвий боғланган 
бўлишини, муайян тизимда ўзаро таъсир қилишини кўзда тутаяпмиз. Бу 

---

50 
тизимда хусусиятлардан бири олдинги ўринга чиқиб, етакчи хусусиятга эга 
бўлса, айни вақтда бошқалар учун ёрдамчи хусусиятлар ролини ўйнайди. 
Ўқитувчининг педагогик маҳоратни такомиллаштиришида қобилият 
билим олиш ва малака ҳосил қилишни таъминлайди. Қобилиятли кишининг 
юқори унумли меҳнати уни моддий ҳаёт даражаси билан таъминлайди. 
Таъкидлаш жоизки, кобилиятли ўқитувчига педагогик фаолият ва 
меҳнат енгилроқ бўлади ва у камроқ чарчайди, чунки севимли меҳнати унга 
ҳузур-ҳаловат бағишлайди. 
Қобилият билим, кўникма ва малакалар маҳсули, шу билан бирга 
фаолият усулларини эгаллаш тезлиги, теранлиги ва мустаҳкамлигида намоён 
бўлади. Қобилият касбий фаолият жараёнида сайқалланиб боради. Бунинг 
учун ўқитувчида лаёқат, зеҳн ва қизиқиш бўлиши керак.