Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини

 
1.3.
 
Квант компьютерлар. 
 
Квант компьютерлар ғояси серуним ҳисобланади, чунки квант 
дунѐсига хос параллелизмга мувофиқ квант ҳисоблашларнинг унумдорлиги 
ҳар қандай суперкомпьютерлар имкониятига қараганда юқори. Квант 
параллелизмининг маъноси шундаки, алоҳида олинган квант бити (кубити) 
ҳолатининг ўзгариши чалкаш (entangled) квант ҳолатлардаги барча кубитлар 
тизими ҳолатларининг ўзгаришига олиб келади. Квант компьютерлар оддий 
компьютерларни алмаштирмайди, уларни тўлдиради. Квант компьютерлар 
баъзи муҳим масалалар ечимини тезлаштириш имкониятига эга. Муҳим 
масалаларга маълумоттларни шифрлаш ва дешифровка қилиш, реал вақт 
давомида катта ахборотлар оқимимни қайта ишлаш ва сақлаш, квант 
физикаси, кимѐси ва биология масалаларини ечиш кабилар киради. Ушбу 
масалалар квант алгоритмлари асосида ечилиши мумкин. Шундай қилиб, 
квант компьютерлар яратиш соҳасида, квант ҳисоблашларни амалга ошириш 
нуқтаи – назаридан, тўғри келадиган алгоритмларни ишлаб чиқиш муаммоси 

---

III. НАЗАРИЙ МАТЕРИАЛЛАР 
27 
бирламчи ҳисобланади. Назариянинг амалиѐтга нисбатан биринчилигини 
реал ишловчи квант компьютерларни яратиш жараѐни ҳам намоѐн қилаяпти. 
Қаттиқ жисмли мавжуд квант компьютерлар технологиялари 
моноатомли технологиялардир. Бу техно-логиялар кристалл матрицада бир – 
биридан тахминан 10 нм масофада атомларни (квант тизимлар) 
жойлаштириш масаласига келади. Ўзаро таъсирлашувчи квант тизимлар 
тўпламини амалга оширишининг бошқа усуллари ҳам мавжуд. Лекин асосий 
муаммо квант ҳисоблашларга ѐндош жараѐнлар физикасининг яхши 
ўрганилмаганлигида. Техник ечилиши керак бўлган масалалар, масалан, 
электрон ѐки ядро спини ҳолатини ўлчаш масаласи, кубитлар орасида чалкаш 
ҳолатларни ҳосил қилиш масаласи хам ҳозирча ечилмаган. Амалда кўп 
нарсаларни амалга ошириш мумкин бўлишига қарамасдан, интерпритация 
(тушунилиши) қийин натижаларнинг нечоғлик қимматлиги номаълум. Ҳар 
қандай бўлганда ҳам, чуқур изланишлар ва ҳаммадан аввал назарий 
изланишлар зарур. 2-3 кубитли тизимларда квант ҳисоблашлар муаммосини 
принципиал ҳал этиш зарур. Кейинчалик уларни масштаблаш мумкин. Ҳозир 
ҳосил қилинган квант компьютер чуқур совутилган (100 мК) дагина 
ишлайди. Бу кубитлар когерент ҳолатини секундлар атрофидаги маълум вақт 
давомида сақлаш учун зарур. Квант компьютерлар ҳосил қилиш, умуман 
олганда, тажрибанинг кўрсатишига қараганда, фан ва техниканинг 
серҳаражат масаласи экан.