Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги

4. Tanish qahramonlarning xarakter xususiyatlarini o‘zgartirish. 
Asosan, 
o‘ylab topish, qiyoslash va aqliy faoliyat mahsuli yaratilishi nazarda tutilgan bunday 
mazmundagi ijodiy topshiriqlar vositasida “muayyan bir ob’ektning qaysidir sifatini 
boshqasiga ko‘chirish orqali yangi ob’ekt yoki unga xos qandaydir xususiyatlar kashf 
qilinadi; o‘zga sharoitda ob’ektga xos ma’lum jihatlar izlab topiladi; tadqiq qilingan 

---

174 
ob’ekt elementlari aniqlanib, o‘zgartirishlar kiritiladi”. Masalan, “Maqtanchoq bo‘ri” 
ertagini o‘rganish jarayonida bo‘ri obrazi xarakteridagi salbiy xususiyatlarni 
almashtirib qo‘llash taklifini kiritish mumkin. Mazkur jarayonda bolalar qahramonni 
o‘zlari xohlagandek qiyofada ko‘rishi va tasavvuridagi ezgulik namunasini yuzaga 
chiqarish imkoniga ega bo‘ladilar.
Matn mazmuniga mos 
sarlavha topish; savollar tuzish
kabi topshiriqlar ham 
bolalarning ijodiy fikr yuritishlariga xizmat qiladi.
Savollar orqali o‘rganilayotgan o‘quv materialining muhim jihatlari ko‘zda tutiladi.
Bilishga qiziqishni shakllantirish bo‘yicha olib boriladigan ishlar mazmunini 
boyitishda tarbiyachi maxsus nutqiy mashqlar bilan bir qatorda hikoyalar tuzishda 
mavjud tilning ifoda vositalari yuzasidan ham topshiriqlar berib borsa, bu borada 
muayyan natijalar ta’minlanadi. Misol uchun, tarbiyachi ikkita so‘zni aytadi va gapni 
to‘ldirish uchun ulardan birini tanlashini so‘raydi. Jumladan: 
Oz-oz o‘rganib ... bo‘lur, 
(yaxshi, dono). 
Qilingan qiyoslash bolalar e’tiborini kichik bir qo‘shimcha topshiriq – sof grammatik 
ishga nafaqat nutqiy, balki tarbiyaviy yo‘nalish ham berishga qodirligiga qaratadi. 
So‘zga e’tibor, uni qo‘llashga qiziqishni tarbiyalash – ona tiliga muhabbat va hurmatni 
tarbiyalash negizidir.
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar rasm syujetini batafsil rivojlantira oladi, 
faqat ko‘rib turganini emas, balki suratda tasvirlanganidan oldin ro‘y bergan hodisa va 
undan keyin nima bo‘lganini ham aytib bera oladi. Reja asosida hikoya qilish alohida 
ijodiy elementlarni kiritish hisobiga murakkablashtirilishi mumkin. Bunday ish, 
odatda, didaktik material va bolalarning tayyorgarligiga ko‘ra turli xarakterdagi ijodiy 
ishlar qo‘llaniladigan faoliyat orqali amaliyotga tatbiq qilinadi. Murakkablashtirilgan 
hikoya qilish uchun puxta tayyorlanish lozim. Tarbiyachi bolalarning fantaziyasini 
diqqat bilan tinglaydi, ular asosli bo‘lishi, haqiqatga mos kelishini kuzatib boradi. 
Xatolarni ustalik bilan to‘g‘rilab borishi, nima uchun shunday bo‘lishi yoki 
bo‘lmasligini tushuntirishi, bola fantaziyasini to‘g‘ri yo‘naltirib turishi ularga ishonch 
va ilhom bag‘ishlaydi.

---

175 
Xulosa qilganda, tarbiyachining tevarak-atrofdagi o‘zgarishlarni kuzatishga doir 
topshiriqlar berishi; bolalarning adabiyot va san’at namunalari bilan muntazam 
tanishib borishini yo‘lga qo‘yishi; zarur manbalar bilan ta’minlashi; mustaqil ishlashga 
qulay muhit yaratishi kabi ta’limning didaktik tamoyillarini e’tiborga olishi va bunda 
bolalarning fiziologik-psixologik xususiyatlarini nazarda tutilishi bilishga qiziqishni 
shakllantirishda o‘zining ijobiy samarasini beradi.