|
Назорат саволлари
Пластилин, лой иши, чинни хамир билан ишлаш қайсиамалий тасвирий санъатнинг турлари билан боғлиқ?
Моделлаштиришдаги пластик материалларни афзалликлари ҳақида маълумот беринг.
Лой ишида қўлланиладиган усуллар ҳақида сўзлаб беринг.
Мактабгача ѐшдаги болаларни лойиши машғулот тузилмасига изоҳ беринг.
6-мавзу: МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА
АППЛИКАЦИЯ ИШИГА ЎРГАТИШНИНГ ВАЗИФАЛАРИ ВА
ТУРЛАРИ.
Таянч тушунчалар: фазовий тушунчалар, борлиқни тасаввур қилиш, тимсол
Аппликация ишига ўргатишнинг асосий мақсади–теварак-атрофдаги борлиқни тасаввур қилишда болаларга ѐрдам бериш. Уларда кузатувчанликни ривожлантирмоқ, эстетик гўзаллик ҳиссини тарбияламоқ ҳамда тасвирлаб бериш усулларини ўргатмоқдир. Бу билан бирга тасвирий фаолиятнинг энг асосий вазифаси – маълум бир ѐш учун мос тасвирий материаллари билан турли хил предметларнинг турли тимсолларини яратиш каби ижодий болаларда шакллантириш амалга оширилади.
Кичик гуруҳларда аппликация қилишга ўргатиш. Аппликация сўзи лотинча сўздан олинган бўлиб, «жойлаштириш» деган маънони англатади. Аппликация тасвирий фаолиятнинг бир туридир. Аппликацияда ишлатиладиган ашѐ ўзига хослиги билан ажралади. Қоғоз, сомон, қуритилган ўсимлик ўрамга жойлаштирилиб, турли хил елим билан елимланади. Мато, чарм, жун, пахмоқ – уларга эса тикилади. Аппликация бир хил рангли ѐки рангли бўлади. Бир хил
аппликация график тус берса, кўп ранглиси эса гўзаллик. Уни ҳам буни ҳам бадиийлик бўлади. Аппликацияинг чамалаш асосий белгиси бўлиб ҳисобланади.
А ппликация ўзига хослиги катта доирачалардан иборат. Ранг аппликациянинг ифодалаш даражасини оширувчи воситадир. Шунинг учун аппликация ишида рангларнинг уйғунлашувига мос тушиши хаѐлий ва декоратив композициянинг ифодалилиги гармониясини излаб топишдир. Аппликация қоғозда композицион уқувни билишга шароит яратади. Тарбияланувчи тайѐрлаган аппликация иши эстетик талабга жавоб бериши керак. Аппликация предметнинг умумий, типик ва индивидуалдан белгисини кўра олишига ўргатади, уларни ўзаро боғлиқлиги, бутун, қисмлар, симметрик чамалаш ривожланади, предметнинг шаклини, рангини босқичма–босқич кўрсатиш малакасини кўрсата олади.
Мактабгача таълим муассасасида аппликация машғулотлари биринчи кичик гуруҳдан бошлаб олиб борилади. Бу гуруҳда барча машғулотларда болалар катталар томонидан қилиб берилган тайѐр шаклларни қоғозга тўғри, турли хил жойлашишда териб чиқиб ва ѐпиштиршга қаратилгандир. Бу гуруҳда асосий вазифа - болаларни елимлаш усулларини ўргатишдир.
К атталар учун оддий ҳисобланган, бу малака қатор ҳаракатларни кетма-кет бажаришдан иборат бўлади, яъни мўйқаламни тўғри ушлаб, унда озгина елим олиш, шаклни тескариси билан қўйиб, елимни бутун шаклга текис қилиб суриб чиқиш, сураѐтган чап қўлининг бармоғи билан шаклни тутиб туриш, сўнг мўйқаламга эҳтиѐткорлик билан қўйиб, шаклни секин ранг томони билан ўгириб, қоғоз варағининг керак жойига қўйиш ва салфетка ѐрдамида секин босиш, четларидан чиқиб кетган ортиқча елимни секингина артиб олиш. Бу ѐшдаги болаларга ана шу ҳаракатларни эгаллаб олиш, албатта осон эмас. Энг содда шакл - квадрат ва доира унинг учун шу шакллардан ишни бошлаш лозим. Йил давомида болалар шу шаклларни номини тўғри айтишни эгаллаб олишлари лозим. Лекин бутун йил давомида ўтказиладиган аппликация машғулотларида фақат шу шакллар билан кифояланиб қолиш бўлмайди. Бу гуруҳда болаларда дастлаб бир; кейин 2-3 қисмдан тузилган предметларни (қўзиқорин, байроқча, қорбобо, уй) ѐпиштиришга ўрганадилар. Шунингдек, йил охирига бориб болалар олти-етти хил рангни қизил, кўк, сариқ, яшил, жигаррангни тўғри
айтиб беришлари лозим. Бу гуруҳ болаларига қайчи берилмайди, чунки болаларнинг қўл ҳаракати етарли тараққий этмаган ва ҳали қуриш назорати етарли бўлмаганлиги сабабли болалар қўлидаги қайчи хавф туғдириши мумкин.
Кичик гуруҳда болаларни аппликация қилишга ўргатишида иш учун бериладиган материаллар ва машғулотни ташкил этиш аҳамиятига эгадир. материалнинг ранги болаларни диккатини тортиб уларни чалғитади. Шунинг учун дастлабки машғулотларда материал алоҳида пакетларда, тушунтирилиб бўлгандан сўнг тарқатилади. Тарбиячи мавзуни тушунтириб бўлганидан сўнг материал тарқатилиб, болалар материални топшириққа мос равишда кесмага териб чиқадилар. Тарбиячи дастлаб элементларни қўйиб чиқилганини текширади, шундан кейингина болаларга елим ишлатиш учун берилади. Бу гуруҳда тарбиячи болалар билан натурани кузатиш намуна билан биргаликда олиб бориш керак. намунани кўрсатиш жараѐнида тарбиячи шаклнинг рангини аниқ аташ ва бармоғи билан уни кўрсатиб, шу шаклнинг хусусиятларини болага аниқ кўрсатиб беради. Тарбиячи томонидан ишни бажарилишини кўрсатиб берилиши, болаларни турли малака ва ўқувини вужудга келишида муҳимдир. шунингдек, тарбиячи иш тартибини ҳам бошидан кўрсатиб боради. Қандай шаклни олди, қандай ишлаб қўйиб елим суртди ва бошқалар. Тарбиячи ўзининг ҳар бир ҳаракатини сўз билан биргаликда олиб боради.
Кичик мактабгача тарбия ѐшдаги болалар эса тайѐр шаклларни ва уларнинг рангини бир-бирига мослаб, танлаб ѐпиштирадилар. Жуда яхши эстетик эффект билан қилинган ишлар, айниқса декоратив безаклар гуруҳ хонасини безатиш мумкин. Шундай қилиб, олиб борилган текшириш ишлари шуни кўрсатадики, яхши уюштирилган аппиликация машғулотлари, болаларни бошқа машғулотларга, декоратив, предметли ва сюжетли машғулотларига ижобий таъсир этади. Болаларда сенсор маданият ошади, қўл билан таҳлил қобилияти ўсади ва бадиий дидлари шаклланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
