Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Тайѐрлов гуруҳда декоратив расм чизишга ўргатишнинг мазмуни ва вазифалари. Олти ѐшдаги болаларни декоратив расм чизишга ўргатиш вазифалари қуйидагича:

• 
  Композициялаш ҳиссини ривожлантириш: ясси ва ҳажмли шаклларда предметнинг аҳамиятлилигига ва белгиланган мақсадига нисбатан нақшларни тузиш.
  
• 
  Р англар ҳиссини ривожлантириш: турли хилдаги ранглардан, уларнинг нозик ранг жилоси (оттенок) дан турли мослашувларда фойдаланиш.(Қизил- пушти ранг; кўк–мовий ранг; яшил–оч яшил ранг; қора–кул ранг).
  
• 
  Халқ декоратив нақшларининг турли кўринишларининг аҳамиятини кўра олишни ўргатиш; расмларда халқ нақшининг алоҳида элементларидан фойдаланиш;
  
• 
  Қалам ва бўѐқлар билан чизиш техник кўникмаларини такомиллаштириш.
  

• 
  М актабга тайѐрлов гуруҳига юмалоқ тўғри бурчакли шаклларда нақш чизишнинг асосий принциплари билан таниш бўлган болалар келади. Уларга янги шакллар – тўғри тўртбурчак ва кўпбурчак, ҳамда турли хилдаги ясси шаклли предметлар – вазалар, кўза (кувшин) лар, пиѐла (чашка) лар, қўлқоплар, шапкалар ва ҳоказолар тавсия қилинади. Бу предметлар тўғри геометрик шаклга эга эмас, ва уларда нақш чизиш турли принциплардан фойдаланишни талаб қилади. (Масалан: кўзача бўйнининг четига–чизиқли орнамент (нақш) чизилса, юмалоқ қисми эса–марказда чизиладиган нақшдан фойдаланилади). Ундан ташқари симметрия ҳақидаги тушунча ҳам мураккаблашади. Бир хил шаклни чап ва ўнг томонга жойлаштириш билан танишадилар. Ундан сўнг болалар тўрсимон безак принципи асосида бир турдаги нақш билан– элементларни шахмат кетма-кетлигида қайтариб, галма-гал чизиш билан бутун шаклни тўлдириш усулини эгаллайдилар. Болалар матолар учун, қўғирчоқнинг кўйлаги учун турли нақшларни чизадилар. Учбурчакдаги нақш фақат четларида, бурчакларида бўлмай, балки бир бурчакдан бошланиб, бутун учбурчак бўйлаб тарқалиши мумкин. Бундай ҳолларда тенг томонли учбурчак шакли эмас, балки ѐн томонлари тенг бўлиб, тугри ѐки утмас бурчакли учбурчак шакли олинади. Болалар уларда учбурчак шаклга эга бўлган рўмолча нақшини чизадилар. Нақшни чизиш учун болалар турли табиий шакллардан (ўсимликлар, ҳайвонлар) фойдалана бошлайдилар. Мактабга тайѐрлов гуруҳ болалари халқ декоратив нақш безакларининг элементларидан ўз нақшларида фойдаланишлари мумкин. Бунда асосий усул сақланиб қолиши керак. Тарбиячи болаларни халқ санъатининг намуналарига қараб, нақш жимжималарини, майда ва йирик шаклларни ўзаро мослаштиришни, уларни ўтсимон безак билан безашни, берилган нақшга ҳос равишда ранглардан маълум мослашувда фойдаланишни ўргатади. Хамро буви уйинчоклари намунасида лойдан ясалган ўйинчоқларни безашдан ташқари, болалар яна папье–машедан ясалган катта-кичик ликобчаларни, пиѐлаларни нақшлар билан безашлари мумкин.
  
• 
  Тайѐрлов гуруҳда болалар фақат бўѐқдан эмас, балки рангли қаламлардан ҳам фойдаланишни ўрганадилар. Кичикроқ гуруҳларда рангли қаламлардан фақат мазмунли расм машғулотларида фойдаланилар эди, чунки болалар қалам билан керакли рангларни меъѐрига етказа олмасдилар; бу эса декоратив расмда жуда катта аҳамиятга эга. Озода, бир
  
• 
  текисда ѐрқин штрихлаш каби техник қийинчиликлар кўпгина диққатларини ва кучларини олиб қўяр эди. Тайѐрлов гуруҳидаги болаларда маълум кўникмалар мавжуд бўлиб, улар қаламдан турли ранг жилоларини ҳосил қила оладилар. Масалан: гулнинг ҳар бир гулбаргини марказдан қалам билан турли хил босимда штрихланади. Болалар фақат ѐрқин рангларнинг мослашув гўзаллигини эмас, балки нозик, сокин ва бир вақтнинг ўзида кўзлар учун ѐкимли бўлган рангларнинг гўзаллигини кўришга ўрганадилар. Тайѐрлов гуруҳида бу вазифа қалам ҳамда бўѐқлар билан чизишда хал қилинади. Декоратив расмда барча гуруҳларда фақатгина гуашьдан фойдаланилади, чунки гуашьда бир ранг устига бошқа ранг билан чизиш имкони бор; декоратив расмда кўпинча бундай устма-уст чизиш талаб қилинади ва акварель бўѐқ бундай имконга эга эмас.
  
• 
  
•