Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

ОВҚАТ – ҲАЗМ ҚИЛИШ ТИЗИМИ. 
Овқат ҳазм қилиш мураккаб физиологик жараён бўлиб, бунда 
овқат физик ва кимёвий ўзгаришлар натижасида майда заррачаларга 
парчаланиб, ошқозон ва ичак бўшлиғидан қон ҳамда лимфа 
томирларига сўрилада. 
Овқатни парчаловчи ферментлар уч гуруппага бўлинади. 
1. Протезалар – оқсилларни парчаловчи ферментлар. 
2. Липазалар - ёғларни парчаловчи ферментлар. 
3. Карбогидразалар-углеводларни парчаловчи ферментлар. 
Бу ферментлар тил ости, жағ ости, қулоқ олди, ошқозон ва 
ичакларнинг шиллиқ қавати остида жойлашган безлардан ишлаб 
чиқарилади. 
Овқат ҳазм қилиш тизимига оғиз бўшлиғи, халқум, қизилўнгач 
ошқозон, ўн икки бармоқли ичак, ингичка ва йўғон ичаклар, 
ошқозон ости бези ва жигар киради.
53-расм. Овқат ҳазм қилиш тизими. 54А-расм. Оғиз бўшлиғи 
 
Оғиз бўшлиғи – овқат ҳазм қилиш тизимининг бошланғич 
қисми бўлиб, унда тишлар, тил ва сўлак безлари каналчалари 
жойлашган.
Тишлар-2 хил бўлади: Сут тишлари-20та, доимий тишлар-32та 
(54А-расм).
Тил- оғиз бўшлиғида жойлашган, мускуллардан ташкил топган 
орган бўлиб, у овқатни алмаштириш, томоқ томонга ўтказиш ва 
унинг таъмини аниқлаш вазифасини бажаради. Оғиз бўшлиғида 
овқат ҳазм бўлишида сўлак безларининг каналчалари очилади.
Сўлак таркибида углеводларни парчаловчи птиалин ферменти 
бўлади. Шунинг учун нон оғизда кўпроқ чайналса, ширин маза 
беради. Сўлак таркибида лизотсим деган модда бўлиб, у оғиз 

---

26 
бўшлиғига тушган микробларни эритиб юбориш хусусиятига эга 
(54Б-расм).
54Б-расм. А) тил. Б) тишлар.
Халқум – оғиз бўшлиғининг давоми бўлиб, у шиллиқ ва мускулдан 
иборат. 
Халқумнинг 
вазифаси; 
овқатни 
оғиз 
бўшлиғидан 
қизилўнгачга, ҳавони бурун бўшлиғидан хиқилдоққа ўтказишдан 
иборат.