Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

Президентимиз И.А.Каримов таъкитлаганларидек, ”Маълумки, ўзликни англаш, миллий онг ва тафаккурнинг ифодаси, авлодлар ўртасидаги руҳий-маънавий боғлиқлик тил орқали намоён бўлади. Жамики эзгу фазилатлар инсон қалбига, авволо, она алласи, она тилининг бетакрор жозибаси билан сингади. Она тили – бу миллатнинг руҳидир.”

• Президентимиз И.А.Каримов таъкитлаганларидек, ”Маълумки, ўзликни англаш, миллий онг ва тафаккурнинг ифодаси, авлодлар ўртасидаги руҳий-маънавий боғлиқлик тил орқали намоён бўлади. Жамики эзгу фазилатлар инсон қалбига, авволо, она алласи, она тилининг бетакрор жозибаси билан сингади. Она тили – бу миллатнинг руҳидир.”

Мавзу: Феъл сўз туркуми

Морфологик белгилари

• Иш-ҳаракатни билдирган сўзлар.
• Сўроқлари: нима қилди? нима қиляпти? нима қилмоқчи?
• Ўтимлм (ол), ўтимсиз (кел) фел.
• Бўлишли, бўлишсиз шаклга эга.
• Нисбат, майл, замон шаклга эга.
• Равишдош, сифатдош, ҳаракат номи каби махсус вазифадош шакллари бор.

• Ясалиш хусусиятига эга.
• Тусланиш тизими мавжуд.
• Сифатдош шаклигина отлашади.
• Ҳаракат номи турланади, замон ва шахсни кўрсатмайди.

Синтактик белгилари

• Гапда асосан кесим бўлади.
• Равишдош, сифатдош, ҳаракат номи шакли хол бўлади.
• Ҳаракат номи гапнинг барча бўлаклари бўла олади.
• Сифатдош сифатловчи аниқловчи бўлади, отлашганда эга, тўлдирувчи, қаратқич-аниқловчи бўлади.
• Бошқарув ва битишувда бош сўз бўлиб келади.

Содда (мустақил) ва мураккаб феъллар

• Содда феъл бир ўзакли феъллардир: олди.
• Мураккаб феъл қўшма феъл кўмакчи феълли сўз қўшилмасидир.
• Қўшма феъл камида иккита мустақил луғавий маъно билдирадиган қисмлардан ташкил топади: олиб келди.

Кўмакчи феълли сўз қўшилмасида фақат бир компонет луғавий маъно англатади: Салим ишлаб ўтирибди.

• Кўмакчи феълли сўз қўшилмасида фақат бир компонет луғавий маъно англатади: Салим ишлаб ўтирибди.
• Етакчи феъл кўмакчи феъл билан равишдошнинг –б, -иб, -а, -й қўшимчалари ёрдамида бирикади: бор, бошла, ёт, юр, кўр, туш, қара –б, -иб, -а, -й билан бирикса, ёз фақат -а, -й боқ кўмакчи феълли фақат –б, -иб, орқали боғланади;