Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

Ҳозирги замон:

• Ҳозирги замон:
• а) Ҳозирги-келаси замон феъли: /-а, -й/; ол+а+ман, ўқи+й+ман.
• б) Ҳозирги замон давом феъли: /-яп, -ётир, -моқда, -ётиб/; ол+яп+ман, ёз+моқ+дасан, тўқи+ётиб+ман.
• Келаси замон:
• а) Келаси замон гумон феъли:/-р, (-ар)/; ол+ар+ман, ўй+на+р+сан;
• б) Келаси замон мақсад феъли:/-моқчи, -диган/; ол+а+диган+сиз, бор+моқчи+ман;

Феъл майллари

• Майл иш-ҳаракатнинг воқеликка муносабатини ифодалайди.
• Майл қўшимчалари шакл ясовчи ҳисобланади.
• Майллар:
• а) аниқ (ҳабар) майл: олдим, ёзмадинг, ўқияпсиз.
• б) буйруқ-истак майли:/-ай -й –гин –син –айлик –нг -ингиз/ Феъл ўзаги ҳеч қандай қўшимча олмаса, II шахс буйруқ майли; борай, олгин, ол, юрсин, бериб юборинг:
• в) шарт майли: /-са/ борсам, юрсам эди.
• г) мақсад майли: /-моқчи/; бормоқчиман.

Феълнинг вазифадош шакллари

• Равишдош :
• а) ҳолат равишдоши: -а, -й, -б, -иб; ура-сура, йиғлай- йиғлай,бориб; ҳол, кесим бўла олади.
• б) пайт равишдоши: -гач, -кач, -қач, -гунча, -кунча,-қунча:олгунча, дам олгач; пайт, мақсад шакли тусланмайди.
• в) мақсад равишдоши:-гани, -кани, -қани; мақсад шакли бўлишсизлик шаклига эга эмас.

Сифатдош: -ган, -кан, -қан, -р, -ар, -диган, -ётган, -мас, -жак, -гай, -гуси; ўқиган, чиққан, айтар(сўз), гапирадиган, келажак, келгуси; аниқловчи, кесим, ҳол бўлади, турланмайди, отлашади, отлашганда турланади.

• Сифатдош: -ган, -кан, -қан, -р, -ар, -диган, -ётган, -мас, -жак, -гай, -гуси; ўқиган, чиққан, айтар(сўз), гапирадиган, келажак, келгуси; аниқловчи, кесим, ҳол бўлади, турланмайди, отлашади, отлашганда турланади.
• Ҳаракат номи: -моқ, -в, -ув, -ш, -иш; ўқимоқ, ўқиш, ўқув; барча бўлак бўла олади, турланади.

Феълларнинг ясалиши

• Феъллар морфологик ва синтактик усулда ясалади:
• а) аффиксация усулида отдан (фахрлан), сифатдан (қийинлаш), сондан (иккилан), равишдан (кечик), олмошдан (сизла), ундовдан (саломлаш), тақлид сўздан (ялтира), модал сўздан (йўқла) феъл ясалади;