Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

1. 
МАЪРУЗА 
Маърузали дарс ўтишда ўқитувчи кўп нарсага эътибор бериши 
лозим. Ҳозирги даврда техник воситалари ривожланганлигини, 
компьютерлар ишлаб туришини ҳисобга олган ҳолда, дарс бошлашдан бир 
икки кун олдин маъруза матнини тингловчиларга тарқатиб, дарс ўтиш 
кунида тингловчилар қисман танишиб чиққан мавзу баён этилади. Бу усул 
ўқувчиларга маърузани тинглаб ўтиришга, қўлидаги маъруза матни билан 
ишлашга ундайди. 
Маъруза ўтишнинг иккинчи усули ўқитувчи ўз мавзуси бўйича 
маърузани баён этади ва айрим жойларни бир неча маротаба такрорлайди. 

---

76 
Тингловчилар 
маърузачининг 
баёнини 
кузатиб 
туриб 
керакли 
маълумотларни ёзиб олади (маърузачи бир неча такрорлаган сатрларни, 
сўзларни ёзиб олиш кераклигини маъруза бошланишидан олдин 
тингловчиларга айтиб ўтиш лозим). 
Ҳар бир усул маъруза ўтувчи дарсни 5 – 10 дақиқа олдин тугатиб 
савол жавобга, маъруза муҳокамасига вақт қолдиради. 
2. 
ФИЛЬМ 
Раҳбар ўз дарсини бошлашдан олдин кўргазмали қуроллар 
тайёрлайди. Булар фильи, пано, слайд, таблица, расмлар ва бошқалар 
бўлиши мумкин. Фильм ўтилган ёки ўтиладиган мавзуга тааллуқли 
бўлиши лозим.
3. 
МУНОЗАРА 
Ўқитувчилар ва талабалар орасида умумий мунозара ўтказиш 
вақтида очиқ ва тенг фикрлар алмаштирилишига эришиш учун бир неча 
оддий қоидалар бор. Ушбу қоидалар буйруқ мақсадида эмас, балки 
сизларга алоқа қилиш усулларини ўргатиш ва илмий текшириш учун 
ёрдам беради. Мунозара қатнашчиларнинг фаоллик даражасига ва 
уларнинг изоҳларга ижодий баҳо бериш сифатига кўра мунозаранинг яхши 
ўтишини билиб олиши кифоятдир. Демак, завқ олишингиз мумкин. 
Баъзи вақтда мунозара учун «базис қоидалари»нинг тузиши 
фойдадан ҳоли эмас. Қуйидаги мумкин бўлган қоидаларга бир неча 
мисоллар: 

ҳар биттаси бошқаларни диққат билан тинглаши керак 
(фикрлари мос келмаган тақдирда ҳам); 

гапираётганнинг гапини бўлмаслик; 

бир вақтда бир кишидан ортиқ гапирмаслик; 

биронта ҳам фикр масқара бўлмаслик; 

---

77 

агар устоз кимдандир норози бўлса, норозилигини ўз 
фикри билан билдириб, лекин уни таҳликага солмаслик; 

бошқалар сизни қандай тушунишларини умид қилсангиз, 
сиз ҳам уларни шунчалик тушунишга ҳаракат қилинг. 
Мунозара учун аниқ бир мавзу танланади.