Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта-махсус таълим вазирлиги навоий кон-металлургия комбинати

Том нотурғунлигининг вулқондаги технологик жараёнларга таъсири. Турғун том участкаларида қўшимча томни ўрнатиш зарурати вулқондаги маҳкамлагич тезлигини пасайтиришга олиб келади. Бунда комплексли-механизациялашган тозалаш забойларининг ишига катта таъсир кўрсатади. Механизациялашган комплексларнинг томнинг нотурғунлигига таъсирчанлигининг асосий сабаби – механизацияланган маҳкамлагичларнинг кон-геологик шароитларнинг ўзгаришига паст мослашишидан иборат: механизацияланган комплексларнинг кўплаб типлари ўртача турғунликдаги ва бевосита турғун том шароитларида ишлаш учун яратилган.
Усулига, маҳкамлаш тезлигининг пасайишига, яъни секцияларнинг забой бўйлаб ҳаракатланишига қараб томнинг турғунлигини таъминлаш турлича бўлиши мумкин. Масалан,крепления 2-2,5 м/дақ. Тезликлар билан, ёғоч арралар билан 60% тортиладиган МК ва ОКП типидаги маҳкамлагичлардан фойдаланган ҳолларда, маҳкамлагичнинг тезлиги 1,5 м/дақ.гача тушиб кетиши мумкин.
Маҳкамлагия тезлигини ўртача пасайтириш 34% етиши мумкин. Маҳкамлаш тезлиги маҳкамлагич бўйича ишчилар сонининг ортиши билан компенсация қилиниши мумкин.
Томнинг турғунлигини ошириш.Томнинг турғунлигини ошириш усуллари забой олди бўшлиғида жинсларнинг қулаши туфайли юзага келган сабабларга мувофиқ танланиши керак.Ағдарма ҳосил бўлишига олиб келадиган сабабларни бартараф этишга йўналтириган технологик тешиклар ва профилактик усулларни анча самарали деб ҳисоблаш керак.
Бироқ ҳар қандай ҳолатда ҳам ағдарма ҳосил бўлишига қварши курашишнинг аниқ усулини танлаш тозалаш забойининг имкон қадар максимал тарзда самарали ишлашини таъминлаб бериши керак.
Шахта шароитларида томнинг турғунлигини оширишнинг қуйидаг турли-туман усуллари қўлланилади:эгаллаш кенглигининг пасайиши; томни ёғоч билан тортиш; илгарилаб кетувчи маҳкамлагич; механикавий анкерлаш; кимёвий анкерлаш, кимёвий мустаҳкамлаш; маҳкамлагични распор билан бошқариш; вулқоннинг ҳаракатланиш йўналигини ўзгартириш; кўмир пачкасини қолдириш; томни бўшаштириш.


Назоратучунсаволлар:

1. Бевосита томнинг комплекс механизмларининг иш қобилиятига таъсир кўрсатиш кўрсатгичлари бўйича асосийсидан миқдорий ва сифат фарқини таърифлаб беринг.

2. Турғунлиги бўйича қўшимча маҳкамлагич зичлигини танлаш учун мўлжалланган бевосита том қандай таснифланади?
3. Томнинг турғунлигини ишончли тарзда баҳолаш учун бевосита том ёриқларининг типлари қандай гуруҳларга ажратилади?
4. Томнинг турғунлигини ошириш ассосий усулларини санаб беринг.


Адабиётлар:

1.ПроскуряковН.М. Управление состоянием массива горных пород. – М.: Недра, 1991. с.44.

2.Жигалов М. Л., ЯрунинС.А. Технология, механизация и организация подземных горных работ. –М.: Недра, 1990. с.242.