Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта-махсус таълим вазирлиги навоий кон-металлургия комбинати

Назорат учун саволлар:

1. 
   Қияликларнинг турғунлигиги таъминлаш учун кон ишлари билан манёврлашнинг моҳиятини тушунтириб беринг.
   
2. 
   Портлатиш ишларида кучланишларни сейсмик майдонини бошқаришнинг қандай услублари мавжуд?
   

3. Портлаш таъсирини локализациялаш қандай қилиб амалгаоширилади?
4. поғоналар махсус нишабланганда контур атрофи киримларига ишлов бериш технологиясини тушунтириб беринг.

Адабиётлар:

1.Астафьев Ю. П. и др. Управление состоянием массива горных пород при открытой разработке месторождений полезных ископаемых. – Киев – Донецк: Вища школа, 1986.-21 с.

2.Арсентьев А.И. и др. Устойчивость бортов и осушение карьеров.- М.: Недра, 1982.- 165 с.
3.Баклашов И. В. и др. Механические процессы в породных массивах.- М.: Недра, 1986.
4.Турчанинов И.А. и др. Основы механики горных пород.- Л.: Недра,1989.
10-ЛЕКЦИЯ
КАРЬЕРЛАР БОРТЛАРИНИНГ ТУРҒУНЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ БЎЙИЧА МУҲАНДИСЛИК УСЛУБЛАРИНИ ҚЎЛЛАШ


Машғулотнинг мақсади:поғоналар ва бортларни механикавий усулда мустаҳкамлаш йўли билан уларнинг лойиҳавий параметрларини сақлаш учун қияликлар ҳолатини бошқариш муҳандислик усулларини ўрганиш.


Машғулот режаси:
1.Муҳандислик бошқарув услубларини қўллашшароитлари Условия применения инженерных методов управления состоянием массива горных пород.
2.Қияликларни темир бетон қозиқлар, шпонкалар, штатлар ва эгилувчан узатмалар билан мустаҳкамлаш.
3.Қияликларни кўчкига қарши яхлит иншоотлар ёрдамида мустаҳкамлаш.

Қияликлар ҳолатини бошқариш борасидаги муҳандислик усулларинингмақсади – поғоналар ва бортларни механикавий усулда мустаҳкамлаш орқали уларнинг лойиҳавий параметрларини сақлаб қолиш, массивдаги тоғ жинсларининг табиий мустаҳкамлигини сақлаш ёки ошириш.

Муҳандислик услублари: агар йирик тектоник бузилишлар чўзиқлигинингйўналиши, ёриқлар, тоғ жинслари массивининг қатламлилиги поғоналар қияликлари чўзиқлиги йўналиши билан 45 с кам бўлмаган бурчак остида кесишганда; тоғ жинсларини, тектоник синиқлар ва қатламларни силжитувчи катта амплитудали шамоллатишга қобир бўлган жадал ёриқлилик зоналарида; ишлаб бўлинган томонга 20---30 бурчак остида тушадиган тоғ жинслари массисининг ноқулай мўлжалланган қатламлилиги зоналарида; чуқур горизонтларда ишлаганда бортни ётқизишнинг иложи бўлмаганда қўлланилади.
Тоғ жинслари қияликларини муҳандис-механикавий услублар биланмустаҳкамланганда муҳим вазифа – сирпаниш юзасининг ҳолатини, ҳамда қияликнинг бузилиши мумкин бўлган зонасининг ва унинг силжиш чегарасини аниқлаш. Бузилиши мумкин бўлган призма массаси, ушлаб турувчи дефқормацияланишга қарши конструкциялар ва иншоотларни тутиб турувчи ҳисоб босими, мустаҳкамловчи конструкция қулфларини массивнинг монолитли қисмида беркитиш ишончлилиги - сирпаниш юзасининг ҳолатига боғлиқ.