Ўзбекистон Республикаси олий ва Ўрта махсус таълим Вазирлиги Наманган муҳандислик-қурилиш иститути

3.2 Металл конструкцияларнинг эскиришини баҳолаш

Металл конструкциялар, айниқса саноат биноларида кенг қўлланиладиган конструкция ҳисобланади. Металл конструкцияларининг эскириши асосида унинг коррозияланиши ётади.
Коррозия (лотинча сўздан олинган бўлиб, corrosion-едирилиш демакдир) - материалнинг атроф-муҳит билан физик-кимёвий (электрокимёвий, кимёвий ва механик) ўзаро таъсири натижасида бузилишидир. Металлнинг коррозияланишига яққол мисол қилиб, унинг занглашини келтириш мумкин.
Занглаш- бу темирнинг, алюминий, мис ва бошқа металларнинг ҳаводаги кислород таъсирида оксидланишидир.
Металларнинг ҳаводаги кислород, сув, кислоталар, туз эритмалари ва ишқорлар таъсирида бузилиши ҳамма жойларда кузатилади ва бу ҳодисани “кўринмас ёнғин” деб аташади. Коррозия жараёни айниқса кимё саноати ва барча иншоотларнинг ер остки қисмида жадал ривожланади. Коррозия натижасида халқ хўжалигига келтириладиган зарар нафақат металлнинг эскириши билан балки, бунинг натижасида муҳим бўлган бино ва иншоотларнинг ишончлилик кўрсаткичларининг камайиши ва охир оқибат авария ҳолатларига олиб келиши билан ўлчанади.
Саноат зонасида очиқ атмосфера шароитида пўлатнинг коррозияланиши жадаллиги йилига тахминан 200 мк, алюминий учун 8 мк.
Металларнинг коррозияси қуйидагича классификацияланади:
Кимёвий коррозия – металлнинг ташқи муҳит таъсирида эскириши. Бу билан металлнинг сиртида юпқа ҳимоя қатлами ҳосил бўлади ва бу қобиқ металлнинг бутунлай ёки қисман коррозияланишини давом этишидан сақлайди. Оксидланган қобиқнинг ҳимоя сифати, оксидланиш ҳажмининг (Vок) қобиқ ҳосил қилиш учун сарфланган металл ҳажми (Vм)нинг нисбатига боғлиқ, яъни:

• 
  Vок/ Vм > 1 ҳолатда, оксид қобиғи коррозияни тухтатади;
  
• 
  Vок/Vм < 1 ҳолатда, оксид қобиғининг ҳимояси заиф таркибга эга ғоваксимон бўлиб, коррозия ривожланади.
  

Бу нисбат турли металларда турличадир:

• 
  Al /Al2O3 – учун 1,23;
  
• 
  Fe /Fe2O3 – учун 2,14;
  
• 
  Mg/MgO – учун 0,81;
  
• 
  Na /Na2O – учун 0,55.
  

Электрокимёвий коррозия- металл конструкциялар бундай коррозия натижасида кўпроқ талофат кўради. Бундай коррозиянинг содир бўлиши ишлаб чиқаришда ва маиший ҳаётимизда кенг тарқалган. Электрокимёвий коррозия металлнинг электролит (электр ўтказиш хусусиятига эга бўлган барча эритмалар)лар билан ўзаро таъсири натижасида пайдо бўлади. Унинг моҳияти шундаки, анод сифатида металлнинг гидратация маҳсули ва мусбат зарядли ионлар сифатида электролитга ўтишидир.