Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик қурилиш институти

4.Электр токидан жароҳатланишнинг инсоннинг шахсий хусусиятига боғлиқлиги.
Электр токидан жароҳатланиш оғирлиги инсоннинг шахсий хусусиятларга ҳамбоғлиқ. Мисол учун “ушлабқоладиган” токни миқдори айрим танага“сезиш чегараси” айримларга “қўйибюборадиган”чегараси бўлиши мумкин. Бундан ташқари инсон танасини оғирлигига ва унинг бақватлигига ҳам боғлиқ. Шуни айтиш керакки аёллар учун токни миқдори таҳминан 1,5 баробар пастроқ, эркакларга нисбатан. Токни таъсирини даражаси инсонни асаб тизими ва организмнинг ҳолатига ҳам боғлиқ. Агар инсон асабланган, дипрессия ёки касал (айниқса терикасаллиги, юрак-томир тизими, асаб тизими ва ҳаказо) ёки маст ҳолатида бўлса токни хавфи янада ошади.
“Диққат фактори” ҳам,катта аҳамиятга эга. Агар инсон электр токни “уришига”, “тайёр”бўлса, таъсири камаяди, агар “уриши”кутилмаганбўлса хавфи кескин ошади.
Электр қурилмаларини ишлатиш хавфлигини тахлили инсон танасидан ўтаётган токни меёрида,турли ҳолатида кучланиш остида қолиши ва турли тармоқдаги турли фактор ва параметрларини уланиб қолиши таъсирини баҳолашига келтиради.
Электр тармоқлар ўзгарувчан ва ўзгармас токли бўлади. Ўзгарувчан ток бир фазали ва кўп фазалиларга ажратилади. Ўзгарувчан токни уч фазали тармоқлар тури энг кўп қўлланилади. Трансформатор ёки генератор нейтрал режими бўйича, уч фазали тармоқлар изоляцияланган ёки мустаҳкам ерга уланган бўлиши мумкин. Агар генератор ёки трансформатор ердан изоляцияланган бўлса, ёки катта қаршилик орқали ерга уланилган бўлса, изоляцияланган нейтрал(кучланиш трансформаторлар, компенсацияловчи ғалтаклар ва бошқалар) деб аталади. Агар ерга улаш қурилмаларига тўғридан-тўғри, ёки кичик қаршилик аппаратлар орқали ерга уланган бўлса, мустаҳкам ерга уланган нейтрал(ток трансформаторлари ва бошқалар) деб аталади.
Назорат саволлари:

1. 
   Электр ёйи нима ва у қандай юз беради?
   
2. 
   Агар электр жиҳозларини ишлатиш жараёнида электр ҳавфи юзага келса қандай чора кўрилади?
   
3. 
   Электр токидан жароҳатланишоғирлиги инсонни шахсийхусусиятларгабоғлиқлиги тўғрисида нималарни биласиз?.
   
4. 
   Автомат ўчиргичнинг қисқа тутушув юз берганда ишга тушишини тушунтириб беринг
   
5. 
   Электр токидан зарарланишларнинг юзага келишига сабабчи қандай омилларни биласиз?