Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-педагогика институти

Сабзавотлардан таркибида қант тутувчи қандолат маҳсулотларини органолептик кўрсаткичлари
2-жадвал

№	Кўрсаткичлар	Қандолат маҳсулотлари
		Сабзидан	Қизилчадан
1	Таъм, ҳид	Дастлабки ишлатилган хом – ашёга хос, ёд ҳид ва таъм рухсат этилмайди
2	Ранг	Оч сарғишдан тўқ қизғишгача	Оч қизилдан тўқ қизилгача
3	Консистенция	Қаттиқроқ, куч таъсир эттирилганда пластик хусусиятга эга
4	Ташқи кўриниш	Бир хилдаги мос берилган шаклга мос

Сабзавотлардан олинган таркибида қант тутувчи қандолат маҳсулотларини физик – кимёвий кўрсаткичлари

№	Кўрсаткичлари	Сабзидан таркибида қант тутувчи қандолат маҳсулоти	Қизилчадан таркибида қант тутувчи қандолат маҳсулоти
1	Қуруқ модда, %	65	65
2	Қанд миқдори, %	18	19
3	Кул миқдори, %	0,1	0,1

Юқоридаги жадвалларни тахлили шуни кўрсатадики, органолептик баҳолашда маҳсулот деярли тўла жавоб беради. Физик – кимёвий кўрсаткичлар бўйича эса улардаги қуруқ модда миқдори ўртача 65%, қанд миқдори 18% (қизилчадан олинган қандолат маҳсулотида 19%)ни ташкил этиб кул миқдори 0,1% дан иборат бўлди.

Демак ушбу тахсиллар шуни кўрсатяптики, ўсимликдан тайёрланган маҳсулотлар бир қанча устунликка эгадир. Масалан ўсимлик ёғлари тўйинмаган ёғ кислоталарига бой. Ўсимликларда аскорбин кислотаси (витамин С) синтезланади. Таркибида биофлаваноидлар бор бўлиб, улар витамин С биологик таъсирини кучайтиради. Ёрмаларни уруғлари В гуруппа витаминлари ва Е витаминга бой. Ўсимлик хом – ашёларида минерал моддалар кўп бўлиб, улардаги углевод асосан крахмалдан ташкил топган ҳамда озиқавий толаларга ҳам бой бўлиб, улар овқат ҳазм бўлиш системасини нормал бўлишини таъминлайди.
Қадимги ўтган олимларни тасаввурига кўра, дунйда “тирик куч”, “тирик энергия” мавжуд. Уларнинг фикрича инсон кунига ўсимликлардан 1000 ккал энергия олиб, 12 гр оқсил истеъмол қилиши етарлидир. ХХ асрда фан тирик системалар энергияси тирик бўлмаган табиат энергиясига ўтиши мумкин деган назарияни исботлаб берди. Демак озиқ-овқат маҳсулотларидаги потенциал энергия қуёш нурларидан ёруғлик энергияси манбаига эга. Ўсимлик хророфилида, СО₂ ва О₂ қуёш нури квантларидан фойдаланиб глюкоза синтез бўлади ва у бошқа органик бирикмаларни синтез бўлишида энергик материал бўлиб хизмат қилади. Ҳайвонлар хлорофилл йўқ ва улар қуёш нурларини органик моддалар синтези учун ишлата олмайди. Лекин улар ўз рационида ўт билан озиқланадиган ҳайвонларни ейди. Демак бу ерда қуёш нурларидан органик моддаларни синтез қилишни кузатиш мумкин.
Ушбу диссертация ишимизни яна бир муҳим томони сабзавотларда ҳазм бўлмайдиган углеводлар ҳам кўп бўлиб уларни истеъмол қилишни кўпайиши фойдадан ҳоли эмас.
Масалан сабзавотлардаги мавжуд клетчатка ингичка ичакда ҳазм бўлмайди, лекин нормал овқат ҳазм бўлиши усиз қийиндир. Клетчатка етишмаслиги семириш, ўт пуфагда тош, юрак қон томир касалликларини келтириб чиқаради.
Клетчатка овқатни ошқозон – ичак трактида нормалхаракатланишига шароит яратади. Клетчатка товуқ овқат ҳазм қилишида майда тош ейиши билан ҳам тушинтириш мумкин. Клетчатка фойдали микрофлора фаолиятини нормаллаштириб, организмдан холестиринни чиқаради. У тўйганлик хиссини бериб, иштахани пасайтиради. Лекин клетчаткани ўта ортиқча истеъмол қилиш ҳам овқат ичакдан ўтишини тезлпштириб паносни келтириб чиқаради.
Клетчаткани кальций, магний, фосфор, темир, мис, рухларни бириктириш хусусиятига эга. Сабзавотларни етарли миқдорда истеъмол қилинса, овқатни ҳазм бўлишида ҳосил бўлган турли хил аминлар, канцероген моддалар йўғон ичакда сурилмайди.
Биз ўз диссертациямизда сабзавотлардан ишлаб чиқариладиган қандолат маҳсулотлари пектинга ҳам бой. Пектин инсон организмидан металлар, радиоактив моддалар, чиритувчи микроорганизмларни чиқариш хусусиятига эга. Клетчатка ва пектин озиқавий моддалар қаторига киради.
Демак биз таклиф этаётган сабзавотлардан таркибида қант тутувчи қандолат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни йўлга қўйилиши аҳолини сабзавотлар истеъмолини кўпайтиради.
Ушбу яратилаётган маҳсулотларни ишлаб чиқариш мавжуд жихозлардан технологик линияни принципиал схемасини тузамиз.