Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш институти

 
 
54

---

ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ИННОВАЦИОН 
ТЕХНОЛОГИЯЛАР “ВИДЕО ДАРС”ДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ 
САМАРАДОРЛИГИ 
п.ф.н. Шаходжаев М.А., кат. ўқит. Бегматов Э.М., 
 кат. ўқит. Н.Н.Хамдамов (ФарПИ). 
“Видео дарс”. Буни бошқача ном билан номласа ҳам бўлади, ёки бу ном 
ўзида жуда кўплаб тасаввурларни ҳосил қилади. Энди жараённи баён қилайлик, 
сўнг қандай ном беришни муҳокама қиламиз.
Техника йўналишида мутаҳассислар тайёрлайдиган Олий таълим 
муассасаларида олиб борилаётган дарс машғулотларида жуда кўплам илғор 
таълим технологиялари қўлланилади. Бу технологиялар талабалар билимини 
янада мустаҳкамлаш ва ўзлаштириш сифатини оширишга эришиш учун ҳаракат 
қилинаётгани ҳеч кимга сир эмас. Бироқ айрим илғор педогогик технологиялар 
гуманитар фанларни ўқитишда самара бериши тажрибада кўрилган. Сўнги 
вақтларда техника фанларини ўқитишда аниқ бир технология ишлаб чиқиш 
зарурияти пайдо бўлмоқда. Техника йўналишидаги фанлар аниқ формула ва 
қонуниятга бўйсунгани билан катта ҳажмдаги маълумотларни бир-бирига 
боғлаб эслаб қолиш бироз мураккаблик туғдиради. Бундай мураккабликни 
олдини олиш учун маълумотларни кўп марта такроран ўрганиш ёки ўқитувчи 
томонидан бериладиган маълумотларни кўп марта такроран эшитишга эҳтиёж 
туғилади. Амалда бунинг имкони йўқ. “Мустақил тарзда ўрганиш бор-ку?” – 
дейишингиз мумкин. Тўғри лекин мустақил таълим бу алоҳида мавзу. Шу каби 
муаммоларни бугунги кундаги замонавий информацион технологиялардан 
фойдаланиб ечимини топиш мумкин. “Қандай қилиб?” – дейсиз-ми? Ечими 
жуда оддий! Профессор ўқитувчининг дарс машғулотини янги мавзуни 
тушунтириш ва шу билан мавзудаги савол – жавоблар бўлган қисмини видео 
тасвирга тушириш. Олинган қидео файлни талабаларга тарқатишдан иборат. 
Талабалар ушбу видео дарсни ўзининг мобил қурилмаси орқали ёки шаҳсий 
компьютери орқали такроран кўп марта кўриб мустаҳкамлаб олади. Бу бир 
марта дарс машғулотида бир мартагина эшитган дарсдан кўра кўпроқ 
ўзлаштиришга эришади. Инсон физиономияси янги мавзунинг маълумотларини 
15 дақиқа эшитиб сўнг уни таҳлил қилиш билан машғул бўлади. Таҳлил 
қилинган вақт давомида ўқитувчи томонидан берилаётган янги маълумотларни 
сустроқ эътибор билан ўтказиб юборади. Натижада янги мавзу талабалар 
томонидан тўлиқ ўзлаштирилиш самарадорлиги пастроқ бўлади. Видео дарсни 
қайта кўриб билимини мустаҳкамлайди, пайдо бўлган саволларни кейин дарс 
машғулоти вақтида ўқитувчидан жавоб олади. Ҳар дарснинг видео ёзуви 
талабаларни бутун фанни қайта ва қайта эшитиш билимларини янада 
мустаҳкамлаб олишига сабаб бўлади. Бир кичик сирни айтиб ўтмоқчимиз: ўқув 
машғулоти жараёнида мустақил тарзда кичик гуруҳда ушбу усулни синов 
тариқасида амалиётда қўллаб кўрганмиз. Натижа, деярли аъло! Ҳулоса ўрнида 
шуни айтмоқчимизки ҳар бир фаннинг ҳар бир мавзусни шундай услубда видео 
файлини ҳосил қилиш орқали биз дарсларнинг видео арҳивини пайдо қиламиз. 
55

---

Ўз-ўзидан видео дарс олиниши учун ўқитувчи яҳши тайёргарлик билан келади, 
талабалар чиройли ўқув формаларида бўлишга ҳаракат қилишади, дарс 
машғулоти ортиқча шовқин бўлишини олдини олади. Пировардида сифатли 
видео дарс замонавий қилиб айтганда “ofline video dars” пайдо бўлади.
Юқоридаги фикрларимизда мустақил иш мақзуси ҳақида қисқача урғу 
бериб ўтилган эди. Олий таълим муассасаларида мустақил иш бу фан 
мавзуларидан ёки фан мазмунини ўзида акс эттирган мустақил иш 
топшириғидир. Унда талаба мустақил тарзда изланиб, янгиликларни ўрганиб 
мавзу бўйича билимларни мустаҳкамлашга асосланган. Мутақил таълим бўйича 
ўзлаштирилган билимларни қоғозда ҳисобот кўринишида тайёрлаб ўқитувчига 
топшириш билан якунланади. Шу ўринда бир маълумотни келтириб 
ўтмоқчимиз. Ҳозирги кунда республикадаги қоғоз хом ашёсига бир йиллик 
эҳтиёж жами 350 минг тонна бўлса, шундан 120 минг тоннадан зиёди офсет ва 
газета қоғозигадир. Китоб, журнал, газета, ўқув дафтари, офис қоғози ва бошқа 
оқ қоғоз ва босма маҳсулотлари айнан офсет ва газета қоғозидан ишлаб 
чиқарилади. Мамлакатимиздаги матбаа корхоналарида асосан чет эл қоғозлари 
ишлатилади 
[1] 
.Бу катта қийматдаги валютани четга чиқиб кетиши ва миллий 
валютамизнинг инфляцияси демакдир. Ушбу рақамларда олий таълим 
тизимидаги мустақил ишларнинг ҳам оз бўлсада ҳиссаси бор. Мустақил 
ишларни талабалар томонидан бажарилишини замонавий информацион 
технологиялардан фойдаланиб топшириш қоғоз истеъмолини камайтиришга 
ҳисса қўшиши мумкин. Бугунги кунда Республикамизда 86 та олий таълим 
муассасалари борлигини ва уларда талабаларнинг мустақил таълимларини 
қоғоз чоп этилган ҳолда ҳисобот қилиб тайёрлашларини ҳисобга олсак йиллик 
қоғоз истеъмолидаги улушни тасаввур қилиш қийин эмас. Бунинг олдини олиш 
учун мустақил таълим мавзулари бўйича тайёрланган ҳисоботни талабалар 
видео файл кўринишида тайёрлашлари керак деб ўйлайман. Видео файлли 
мустақил ишига айтайлик регламент ва талаблар қўйилади. Кейин бу видео 
мустақил ишлар бошқа талабаларга ҳам тарқатилади. Натижада мустақил 
ишлар арҳиви пайдо бўлади. Талабалар тайёр мустақил ишлар видео 
ҳисоботини мустақил тарзда ўрганиб олаверадилар. Мустақил ишларни қабул 
қилиш учун ўқитувчи ўзи учун қулай бўлган бўш вақтларида кўриб баҳолайди. 
XXI асрда информацион технолгиялар асрида дарсларни ва мустақил 
ишлар ҳисоботларини видео файллар кўринишидаги шакллари таълим 
тизимининг самарадорлигини оширишнинг янги марраларини эгаллашга ёрдам 
берса не ажаб.