Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мухаммад ал хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети

3. Раҳбарлик усуллари: автократлар, демократлар, либерал-лар. Уларнинг ютуқ ва камчиликлари

Муассаса ишини самарали бошқаришда раҳбарнинг иш услуби етакчи роль ўйнайди. Ҳар бир раҳбар бошқарув вазифаларини фақат ўзига хос тарзда бажаради. Унинг иш услуби ушбу лавозимдаги манфаатлари, қизиқишлари, қадриятлари, ҳамда ундаги махсус билимлар, кўникмаларга боглик булади.

Иш услуби- бу бошқарув функцияларини самарали бажариш мақсадида раҳбарларнинг ўз ходимларига аниқ ва нисбатан доимий таьсир этиш усули ва йўлларининг мажмуасидир, яьни раҳбарнинг таьсир этиш воситаларнинг йиғиндисидир,
Бошқарув усули ҳам бошқарилувчи тизимга қаратилган маълум бошқарув фаолиятининг восита ва йўлларидир, аммо усул бу анча-мунча обьектив, бирламчи ва раҳбардан ташқари мавжуд бўладиган тушунчадир, Бундан фарқли тарзда услуб, таьсир воситалари ва йўллари мажмуаси бўлса ҳам, у ёки бу раҳбарнинг шахсий хусусий субьектив жиҳатлари билан аниқланади. Масалан, мусиқа ноталари ҳамма учун бир, аммо хамма ижрочи алоҳида ижро усули ва жило бериш қобилиятига эга.
Шу билан бирга услуб факат индивидуал асосга эга ва унга обьектив омиллар таьсир кўрсатмайди дейиш нотўғри бўлади. Масалан, бошқарувнин қонун ва принциплари, ягона талаблар, жамоадаги ижтимоий-рухий мухит ва хокозолар таьсир қилмай қолмайди.
Иш услуби кўп қиррали тушунча. Масалан, турли бошқарув органларини бошқарув услуби ҳар хил босқич органларнинг иш услуби, алоҳида раҳбарлар услуби. Масалан, қуролли кучлар доираси ёки ички ишлар вазирликлар доирасидаги иш услуби алоҳида жихатлари билан фарқ қилади. Аммо шуни таькидлаш лозимки, рахбарнинг айнан шахсий ишбилармонлик жиҳатлари билан аниқланадиган иш услуби алоҳида аҳамиятли ўрин тутади. Ҳар бир раҳбарнинг иш услубини ҳар холда яна бир нарса бирлаштириб туради- яьни унинг бошқарув кадрларига қўйиладиган талаблар доирасида бўлишидир.
Ҳар бир раҳбар руҳий-жисмоний жиҳатдан индивидуалликка эгадир. Ўзига хос темпераменти, қобилиятлари, инсоний ва ишбилармонлик сифатларига, ўзига хос қирраларига, хусусиятларига эга. Бу эса ўз навбатида жамоани бошқаришга таъсир кўрсатади.
Бошқарув услубига кўра раҳбарларни шартли равишда уч тоифага бўлиш мумкин. Булар: автократлар, демократлар ва либерал раҳбарлар.