Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

4-тажриба. Ёғочнинг толалари бўйлаб сиқилишдаги мустаҳкамлик
чегарасини аниқлаш

Ёғочнинг толалар бўйлаб сиқилишдаги мустаҳкамлик чегарасини аниқлашда, ўлчамлари 20х20х30 мм ли 5 та намуна 3,1 мм аниқликда тайёрланади. Намуналарни биттадан гидравлик пресс таянчлари орасига тик қилиб қўйилади (3-расм) ва аста-секин куч берилади. Синаш намуна сингунча давом эттирилади. Сиқилкшга синашдан аввал, намуналарнинг намлиги аниқланган бўлиши керак.

3-расм. Ёғоч намунанинг толалари бўйлаб сиқилишга мустаҳкамлик чегарасини аниқлаш:
Р - бузувчи куч, кг ёки Н ҳисобида; 1,2 – гидравлик пресснинг юқори ва остги таянчлари 3- синалаётган намуна.

Табиий намликдаги ёғочнинг толалари бўйлаб сиқилишга мустаҳкам-лик чегараси (R ) қуйидаги формула билан аниқланади:

; МПа (кг/см²)
бунда P – бузувчи куч, Н; ab - намунанинг куч тушадиган кўндаланг юзаси, см².
Ёғочнинг стандарт намликдаги (12% ли) сиқилишга мустаҳкамлик чегараси қуйидаги формула билан топилади:
; МПа (кг/см²)
бунда
 – намлик учун тузатиш коэффициенти: (оқ қайин, қора қайин, қарағай, кедр, тилоғоч, шимтол (ясень) учун - 0,35, арча, oқ қарағай, эман, писта, дуб учун – 0,04;
W - намунанинг синаш вақтидаги намлиги, % ҳисобида.
Синаш натижалари қуйидаги 5-жадвалга ёзилади.
5-жадвал.

Намунанинг номери, (тури, жинси)	Кундаланг кесими ўчамлари, см ҳисобида	Кундаланг кесим юзаси, см^2 ҳисобида	Бузувчи куч, Р кг, Н	Намлиги % ҳисобида	Мустаҳкамлик чегараси кг/см^2 ёки МПа ҳисобида
1 2 3