Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

Цемент мустаҳкамлигининг унинг минералогик таркиби, қотиш вақти ва майинлигига боғлиқлиги
Цементнинг мустаҳкамлиги клинкернинг минералогик таркибига боғлиқ: С₃S цемент мустаҳкамлигига ҳал қилувчи таъсир ўтказади, чунки бу минерал тез қотиб ўз мустаҳкамлигини қотишнинг дастлабки даврларида оширади. С₂S эса олдин секин қотиб, кейинги даврларда юқори мустаҳкамликни беради. С₄AF ҳам С₂S дай дастлаб секин қотиб, вақт ўтиши билан мустаҳкамлиги ошади. Қотишнинг биринчи минутларида С₃А сув билан тез реакцияга киришиб, лекин паст мустаҳкамликка эга бўлади. Бу боғлиқлик қуйидаги графикда кўрсатилган.

Расм 4.14. Клинкер минералларининг цемент тоши мустаҳкамлигига улуши.

Цементнинг майинлик даражаси цемент қотишининг тезлиги ва фаоллигига катта таъсир кўрсатади. Майинлик даражаси 300 дан то 400-450 м²/кг гача кўтарилса цементнинг қотиши тезлашиб мустаҳкамлиги ошади. Агарда майинлик ундан ҳам ошса олдин совуққа чидамлилик, кейин мустаҳкамлик ҳам пасаяди. ГОСТ 10178-85 нинг талабига кўра №008 элакда қолдиқ 15% дан ошмаслиги керак.

Назорат саволлари

1. Цементнинг сув билан бирикиши реакциясини тушинтиринг.

2. Цемент хамири хоссалари айтиб беринг
3. Цемент тоши хоссаларини тушинтринг.
4. Портландцемент турларини айтинг.
5. Цемент мустаҳкамлигининг унинг минералогик таркибига қандай боғлиқ.
6. Цемент майинлигининг мустаҳкамлигига боғлиқлиги.

15-маъруза. Портландцементнинг махсус турлари

Режа:
1. Тез қотувчан портландцемент.
2. Пластификацияланган ва гидрофоб портландцемент.
3. Сульфатга чидамли портландцемент.
4. Оқ рангли цементлар.
5. Томпонаж портландцемент.
6. Пуццолон портландцемент.
7. Тоқолли портландцемент.

Цементнинг кўп турлари маълум. Баъзи бирлари жуда тез, баъзилари секин қотади. Сув иншоотлари учун бир цемент ишлатилса, йўл қурилиш ишларига бошқа тури ва бинокорлик қоришмалари учун учинчи бир тури қўлланилади. Цемент қанча яхши туйилса, сифати шунча яхши бўлади. Чунки, заррачаларнинг умумий сирти қанча катта бўлса, модда заррачалари ўртасидаги физик-кимёвий жараёнлар шунча тўла ва тез ўтади.

Портландцемент гидравлик боғловчи моддаларнинг бир туридир. Бу ботловчи моддалар қаторига яна глиноземли, пуццолан, тошқолли, микротўлдиргичли, кенгаювчи цемент каби гидравлик боғловчилар киради. Бу боғловчи моддалар яна бир қанча кўринишларга ҳам эга. Мисол учун портландцемент таркибига кўра: одатдаги алитли, белитли, алюминатли, алюмоферритли, ферритли; хоссаси ва ишлатилишига кўра: одатдаги тез қотувчан, махсус тез қотувчан, пластифицирланган, гидрофобли, сульфатли сувларга чидамли, ўртача экзотермияли, тампонажли, оқ рангли хилларга бўлинади.