Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

Ангидрит боғловчилар.
Паст ҳароратда пиширилган ангидрит эримаси ангидритдан иборат бўлиб, уни икки малекула сувли гипсни 650-750⁰Сда пишириб майдалаб туйиш натижасида олинади.
Паст ҳароратда пиширилган ангидрит сульфатли ёки ишқорли активизаторлар ёрдамида қотади. Буларга сувда эрувчан тузлар - Na₂SO₄, NaHSO₄, K₂SO₄, Al₂(SO₄)₃, FeSO₄ ва ҳ.к., ишқорли муҳитни берувчилар – оҳак, куйдирилган доломит, асосли шлаклар, ТЭЦ кукуни (бирикмаган СаОси бор бўлган) киради. Булардан ташқари 3-5% оҳак, 0,5-1% сульфат ёки бисульфат натрийлар, 3-8% куйдирилган доломит ёки 10-15% асосли шлак солиниши мумкин. Бу қўшимчалар туйиш пайтида ёки сув билан бирга солинади.
Гипстош шахтали ёки айланма хумдонларда пиширилади. Ҳақиқий зичлиги 2,8-2,9г/см³, уйма сочилувчан ҳажмий массаси 850-1100кг/м³, зичлаштирилганда эса 1200-1500 кг/м³ га тенг. Нормал қуюқликдаги хамирни олиш учун 30-35% сув талаб қилинади. Қотиш 30мин дан олдин бошланмаслиги, охири эса 8соатдан кечга қолмаслиги керак.
Бундай боғловчининг қотиши жараёнида сувсиз CaSO₄ CaSO₄·2H₂Oга айланади. Бу боғловчи гидравлик хоссасига эга эмас, 50, 100, 150 ва 200 маркалари бор. Бу маркалар 1:3 (гипс-қум) нисбатда олинган қаттиқ қоришмадан тайёрланган куб шаклидаги намуналар синаб аниқланади. Совуққа чидамлилиги 15 циклга тенг.
Бундай боғловчилар чоксиз полларда, ленолеум учун асос тайёрлашда, сувоқ ва ғишт териш қоришмаларида, енгил ва оғир бетонларда, сунъий мармар олишда ишлатилади.
Юқори мустаҳкам гипс. Икки молекула сувли табиий гипс тошини 750–800°С ҳароратда пиширилгандан кейин туйилади ва унга натрий сульфати, алюминий ва бошқа тузлар қўшиб юқори мустаҳкам гипс олинади. Бундай гипс секин қотувчан, аммо сиқилишдаги мустаҳкамлиги 30 МПа гача бўлиши мумкин. Уларнинг ранги оқ бўлади.
Юқори мустаҳкам гипс олишнинг иккинчи усули эса гипс тошини юқори босимли буғда 125°С ҳароратда пишириб олишга асосланган. Профессорлар Б.Г.Скрамтаев ва Г.Г.Буличевларнинг бу усули бўйича гипс тоши герметик ёпиқ қозонга солинади ва тўйинган буғ воситасида 1,3 атм. босимда куйдирилади ва кукун қилиб туйилади. Олинган гипсни қотириш учун сув миқдори 60 % эмас, балки 40–50 % олинади. Бундай гипснинг 7 кундан кейинги мустаҳкамлиги 15–40 МПа га тенг бўлади, Юқори мустаҳкам гипс жуда муҳим иншоотлар қуришда, шунингдек, металлургия саноатида қолиплар тайёрлашда ишлатилади.
Пардозбоп гипс бир ёки икки маротаба камтемирли гипстошни 650-750⁰С ҳароратда пишириш ва туйиш натижасида олинади. Гипс олдин 180-200⁰С да пишириб алюмокалийли кварцларнинг 3-4,5%ли эритмасида 1-2 соат давомида (эритманинг ҳарорати 80⁰С бўлиши керак) сақланади. Шундан кейин иккинчи маротаба 650-750⁰С ҳароратда пиширилади ва майдалаб туйилади.
Бундай цементнинг оқлик даражаси 90%дан кам бўлмаслиги керак, ундан архитектура безаш ишларида, сунъий мармар плиталар олишда ишлатилади.