Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

2-тажриба. Қоришма аралашмасининг
ҳаракатчанлигини аниқлаш

Қоришма аралашмасининг ҳаракатчанлиги деб, унинг юза бўйлаб юпқа қатлам бўлиб осон ёйилишга айтилади ва у СтройЦНИЛ конуси ёрдамида аниқланади. (1-расм). Стандарт конуснинг стержень билан биргаликдаги оғирлиги 300 г, учининг бурчаги 30⁰ ва баландлиги 15 см га тенг.

Ишни бажариш тартиби. Маълум таркибдаги қоришма аралашмаси тайёрланиб, кесик конус шаклидаги идишга (4) солинади. Қоришма аралашмаси яхши жойлашиши учун у металл стержень билан 25 марта уриб шиббаланади ва бир неча марта столга уриб жойлаштирилади.
Стандарт конуснинг (1) учи идишдаги аралашмага тегизиб маҳкамланади. Шундан сўнг стержень бўшатилиб 10 сек. давомида конуснинг ботиш чуқурлиги (см. ҳисобида) конус эркин ҳолда аралашмага ботирилади ва чизғичдан конуснинг ботиш чуқурлиги аниқланади. қоришма аралашмасининг ҳаракатчанлик кўрсаткичи сифатида конуснинг ботиш чуқурлиги (см. ҳисобида) қабул қилинган бўлиб, у қанча катта бўлса қоришма аралашмасининг ҳаракатчанлиги шунчалик юқори бўлади.



1-расм. Қоришма аралашмасининг ҳаракатчанлигини аниқлаш учун асбоб – СтройЦНИЛ конуси.
1- конусли силжийдиган стержень;
2- бўлинмали чизғич;
3- штатив;
4- қоришма аралашмаси учун идиш.

Тажриба 2 марта қайтарилиб олинган натижаларнинг ўртача қиймати топилади.

3- тажриба. Қоришма аралашмасининг ўртача зичлигини аниқлаш

Ишни бажариш учун қоришма аралашмаси тайёрланиб, ҳажми 1 л га тенг бўлган цилиндр шаклидаги, массаси олдиндан ўлчанган идишга солинади. Идиш аралашма билан тўлдирилиб усти махсус қопқоқ билан бостирилади (2-расм). Аралашма металл стержень билан 25 марта уриб ва идишни столга 5-6 марта уриб жойлаштирилади. Сўнгра қопқоқ олиниб аралашманинг ортиқча қисми пичоқ билан олиб ташланади ва идиш билан аралашманинг массаси ўлчанади. Қоришма аралашмасининг ўртача зичлиги қуйидаги формула билан аниқланади:

,
бунда m₁ - бўш идишнинг массаси, г;
m₂ - идиш билан қоришманинг массаси, г;
V - идишнинг ҳажми, см³.



2-расм. Қоришма аралашмасининг ўртача зичлигини аниқлаш учун ишлатиладиган идиш.

100

90