Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

"ечинтирувчи" 
ферментлар воситасида ажралади. 

---

169 
 
ОИТС вирусининг ҳужайрага кириш жараёни 
р -120 оқсилини Т - 
хелперларни мембранасидаги Т-4 рецепторлар билан боғланишидан 
бошланади. Электрон микроскопда вирус заррасини Т-ҳужайралар 
рецепторлари билан бирикиб, ҳужайра цитопламаси ичига ботиб кириши 
яхши кўринади. Аввал ҳужайра мембранасининг протоплазма ичига бўртиб 
чиқиши кузатилади ва вирус зарраси вакуола билан ўралади. Кейинчалик 
вирус қобиғи эриб кетади. Вирус шу вақтда ҳужайрада йўқолади, унинг РНК 
си ёки к-ДНК си ҳам ўта кичик бўлганлигидан электрон микроскопда ҳам 
кўринмайди. Секин-аста вирус репликацияси бошланади ва касалланган 
ҳужайра мембранасида р- 120 оқсили пайдо бўлади. Бу даврда вирус ҳосил 
бўлаётган касал ҳужайрани молекула даражасида соғ ҳужайрадан фарқлаб 
аниқлаш мумкин бўлади. Вақт ўтиши билан электрон микроскопда кўплаб 
вирус зарраларини кузатиш мумкин. Ҳозирга кунда касал ҳужайралар 
мембранасида р -120 оқсилини пайдо бўлиши бу дахшатли вирус билан 
кураш чораларини ишлаб чиқишда қўлланилмоқда. 
Ўсимлик вируслари рецепторлари ҳам
, деярли ўрганилмаган. 
Кўпинча ҳужайра кутикуласининг жароҳатланиши натижасида махсус сезгир 
қисмлар очилиб, вирус билан боғланади ва вирус ҳужайрага ўтади. Ўша 
"сезгир" қисмлар микроорганизм ва ҳайвон ҳужайраларидаги рецепторларга 
ўхшаса керак, деган фикрлар ва уни тасдиқловчи далиллар мавжуд. 
Аммо охирги вақтдаги тадқиқодлар ўсимлик вирусларини ҳужайрага 
киришида қуйидаги маълумотларни берди. Вирус ёки унинг РНК си
ўсимликнинг битта ҳужайрасига тушади ва унда кўпаяди. Касалланган 
ўсимлик ҳужайрасида янги РНК ва оқсиллар синтезланади; сўнгра оқсиллар 
РНК билан бирлашадилар. Ҳосил бўлган комплекс қўшни ҳужайраларга 
ўтади ва уларни ҳам касаллантиради. Қўшни ҳужайраларга вирус РНК си 
икки ҳужайрани бирлаштирувчи