Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

газ 
вакуолаларга (аэросомалар) эга бўлади.
Баъзи бактерияларда эса 
полиэдр 
таначалар 
(кўпбурчакли) ёки 
карбоксисомалар 
бўлиб, улар СО
2
ни боғлаш 
вазифасини бажаради. 
 
Нуклеоид. 
Цитоплазмада, 
ядро эквиваленти - нуклеоид 
бактерия 
ҳужайрасининг марказида жойлашган (23-расм).
23-расм.
 
Нуклеоид.
Маълумотларга кўра, ҳужайранинг ривожланиш босқичига қараб, 
нуклеоид икки ҳолатда: 
дискрет 
(узуқ - узуқ айрим структуралар) 
таёқчасимон
ёки 
хроматин тўри 
(ядро моддаси цитоплазмада дисперс 
ҳолатда ёйилган) шаклида бўлади. Бактерия нуклеоиди молекулалар массаси 
2 - 3
.
10
9
дальтон ДНК га эга. Бу ДНК ўралган халқа шаклида бўлиб, узунлиги 
1,1 – 1,4мм ни ташкил этади. У 
бактерия хромасомаси (генофор) 
дейилади. 
Тинч холатдаги бактерия ҳужайрасида 1 та нуклеоид бўлса, бактерия 
ҳужайрасининг бўлиниши олдидан иккита нуклеоид бўлади. Бактерия 

---

39 
кўпайиш фазасининг логарифмик даврида эса, у тўртта ва ундан ҳам кўп 
бўлиши мумкин. 
Баъзан, бактерия ҳужайраларининг ўсиш даврида мухитда бактерия 
ҳужайрасига салбий таъсир этадиган моддалар бўлса, бактерия ҳужайрасидан 
кўп ядроли ипсимон ҳужайра ҳосил бўлиши мумкин. Бундай ҳужайра, 
ҳужайра ўсиши ва бўлиниши синхронлигининг бузилишидан пайдо бўлади. 
Бактерия нуклеоидини ҳужайрадаги асосий функцияси- ахборотларни 
сақлаб, уни ирсий хусусиятни авлоддан - авлодга беришдир. 
Нуклеоиддан ташқари, ҳужайра цитоплазмасида ундан юзлаб марта 
майда ДНК иплари ҳам мавжуд. Улар ирсият факторларини тутувчи 
плазмидалардир.
Ҳамма ҳужайраларда ҳам плазмидалар бўлиши шарт эмас. Аммо улар 
туфайли ҳужайра қўшимча, хусусан, кўпайишда, дори моддаларга турғунлик 
намоён этишда, касаллик юқтириш ва ҳоказо хусусиятларга эга бўлади.