Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли


O’SMIRLAR SOTSIAL STATUSINI SHAKLLANISHIGA TA’SIR ETUVCHI



Download 3,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/161
Sana21.06.2022
Hajmi3,35 Mb.
#689619
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   161
Bog'liq
MILLIY KONFRENSIYA 202

 
O’SMIRLAR SOTSIAL STATUSINI SHAKLLANISHIGA TA’SIR ETUVCHI 
OMILLAR 
A.A.Soliyev., M.Y.Mirvaliyeva,
O’zMU magistrlari 
Ushbu maqolada o’smirlar sotsial statusini shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar 
keng yoritib berilgan. Turli olimlar tomonidan nazariyalar hamda tushunchalar 
sharhiga urg’u berilgan.
Ma’lumki inson ijtimoiy munosabatlar qurshovida yashaydi.Ijtimoiy 
munosabatlar va jarayonlarning shaxsga ta’siri masalasi ijobiy yoki salbiy ko’rinishda 
bo’lishi mumkin. Individga ijtimoiy jarayonlarning ijobiy yoki salbiy ta’sir etishi 
birinchidan, 
shaxsning 
individual-psixologik 
xususiyatlariga 
bog’liq 
bo’lsa,ikkinchidan ijtimoiy muhit voqea-hodisalari, xususiyatlari va shart-sharoitlari 
mazmuniga ko’ra namoyon bo’ladi. 
O’smirlik davri ayrim psixologik adabiyotlarda “o’tish davri”,”inqiroz davri” 


150 
kabi nomlar bilan ataladi. Bu davr o’zining keskinligi, og’irligi va murakkabligi bilan 
boshqa davrlardan farqlanadi, hamda ko’plab adabiyotlarda turlicha talqinlar 
keltirilgan. Bu davrda rivojlanishning barcha jihatlari: jismoniy, aqliy, axloqiy, 
ijtimoiy va shu kabilarning mazmun-mohiyati ham o’zgaradi. O’smir hayotida, 
ruhiyatida, organizmning fiziologik jarayonlarida, uning ijtimoiy holatida jiddiy 
o’zgarishlar sodir bo’ladi. Shaxsning ma’naviy shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar 
to’g’risida gapirilganda birinchi navbatda, shaxsning o’zi ikkinchidan, kichik ijtimoiy 
guruhlar ya’ni oila, mahalla, maktab, uchinchidan esa, ishlab chiqarish jamoasi va 
to’rtinchi navbatda, jamiyat va undagi siyosiy, ideologik, madaniy-ma’rifiy va 
iqtisodiy sohalarning umumiy holati katta ta’sir o’tkazishini ta’kidlash lozim. 
Masalan, inson butun umri davomida o’zgarib, rivojlanib boradi. Bola mana shu 
yillar mobaynida jismoniy ham ruhiy jihatdan o’sishi va o’zgarishi tufayli shaxs 
sifatida kamolga yetadi.
Bunda ular harakteriga singdirilayotgan tarbiya maqsadga muvofiq ta’sir etishi 
natijasida bola jamiyat a’zosi sifatida kamol topib, murakkab ijtimoiy munosabatlar 
jarayonida jamiyatda o’ziga munosib o’rin egallab boradi. Ushbu omillarga alohida-
alohida to’xtalib o’tadigan bo’lsak, insonning ma’naviy barkamolligida shaxsning o’z 
o’rni, uning qiziqishlari, ijtimoiy mavqei muhim va asosiy omillardan biri sifatida 
namoyon bo’ladi. Chunki, inson ijtimoiy munosabatlarning passiv kuzatuvchisi emas 
balki uning faol ishtirokchisi ham ekan, u o’z shaxsiy intilish va qiziqishlari, aql 
idroki bilan o’zini-o’zi tarbiyalashga, yuksak insoniy fazilatlarini shakllantirishga 
harakat qiladi.
Har bir odam shaxs sifatida turlicha namoyon bo’ladi. Bir odam boshqasidan 
o’zining mijozi, fe’l-atvori, qobiliyati, aqliy rivojlanish darajasi, ehtiyoj va 
qiziqishlari bilan farq qiladi. Bular odamning shaxsiy, ruhiy xususiyatlarining 
rivojlanishi ma’lum cho’qqiga erishgandan so’ng inson shaxs sifatida o’zini namoyon 
qila olishi mumkin. Ayni vaqtda odam atrof-muhitda ro’y berayotgan voqea-
hodisalarga nisbatan o’z nuqtai-nazariga ham ega bo’lishi kerak. Bu ham shaxsni 
birini-ikkinchisidan farqlantiradigan belgilardir. 
Shaxs ijtimoiy munosabatlarda ham namoyon bo’ladi, aniqrog’i har bir 
odamning mehnatga, kishilarga, jamiyatga nisbatan munosabati ham turlicha 
ifodalanadi. Shaxsning ahloqiy va faollik darajasiga xos sifatlari ham uni 
boshqalardan ajratib turadi. 
Insonning ijtimoiy mavjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun eng avvalo 
ijtimoiy hayot tartiblari va yaxshi tarbiya kerak bo’ladi. Ana shunday omillar ta’siri 
ostida inson rivojlanadi va shaxsga aylanadi. O’smirni rivojlantirish vazifasini to’g’ri 
hal qilish uchun avvalo uning xulqiga ta’sir etuvchi omillarning tabiatini shaxsning 
shaxsiy xususiyatini yaxshi o’rganmoq lozim. Buning uchun shaxsni turli 
munosabatlar doirasiga qo’yib kuzatish darkor. Ana shundagina shaxsning xulqi, 
ma’naviy qiyofasi, insoniy fazilatlari ro’yobga chiqadi. Jamiyatda o’smirning 
rivojlanishi bir qator ichki va tashqi omillarga bog’liq. 
Hozirgi kunda jamiyatda rivojlanish yuz berayotgan bir vaqtda yoshlarni 
jamiyatga moslashishi muhim sanalib, uning ijtimoiy ahamiyati quyidagilar bilan 
belgilanadi: 


151 
- jamiyatning ertangi kunini davomchilari va harakatlantiruvchi kuchlari yoshlar 
bo’lib, ularni jamiyatga moslashtirish lozim. 
- shaxsda moslashish jarayoni qanchalik samarali kechsa, u jamiyatning faol 
ishtirokchisi bo’lishini ta’minlaydi. Shuningdek jamiyatdagi barcha o’zgarish va 
rivojlanish jarayonlarini ongli idrok qilgan holda o’z munosabatini bildira oladigan 
ya’ni mustaqil fikrlovchi erkin shaxsni shakllanishiga turtki bo’ladi. 
- mazkur yoshlar jamiyatdagi iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy o’zgarishlarni faol 
yanada jadallashishiga olib keladi. 
- yuksak bilim, tafakkurga ega bo’lgan yoshlar jahon ilm-fani madaniyatiga 
ya’ni g’oyam, fikr, qarashlarini berish orqali O’zbekistonning jahondagi nufuzini 
yanada ortishiga o’z hissasini qo’shadi. Bolaning kamol topishida va qanday shaxs 
bo’lib yetishishida oila, mahalla va maktabning o’rni beqiyosdir,.

Download 3,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   161




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish