Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий Университети

98-масала. Ғўза ўсимлигида гулёнбаргларнинг юраксимон шакли (Fg) ингичка шакли (fg) устидан тўлиқ, барг пластинкасининг панжасимон-кесик (O_l) шакли панжасимон-бўлинма (o_l) шакли устидан тўлиқсиз, ўсимликнинг антоциан ранги (Rp) яшил ранги (rp) устидан тўлиқсиз доминантлик қилади.
Гулёнбарглари юраксимон шаклда бўлган, барг пластинкаси оддий – панжасимон-бўлинмали, яшил рангли ғўза ўсимликлари гулёнбарглари ингичка шаклда бўлган, барг пластинкаси панжасимон-кесик шаклли, антоциан рангли бошқа ғўза ўсимликлари билан чатиштирилиб олинган F₁ дурагайлари гулёнбаргларининг юраксимон шакли, барг пластинкасининг панжасимон-бўлакли, оралиқ рангли бўлиши билан характерланади. F₁ дурагайларини ўз-ўзи билан чанглантириб олинган F₂ дурагайларида қандай ажралиш содир бўлади?


99-масала*. Ғўза ўсимлигида чекланмаган ҳосил шохи (S) чекланган ҳосил шохи (s) устидан, чангларнинг тўқ сариқ ранги (P₁) оч сариқ ранги (p₁) устидан тўлиқ доминантлик қилади. Ўсимликнинг антоциан ранги (R^v_st) яшил ранги (r^v_st) устидан тўлиқсиз доминантлик қилади.
Чекланмаган ҳосил шохли, чанглари оч сариқ, ўсимликлари яшил рангда бўлган ғўзалар ҳосил шохи чекланган, чанглари тўқ сариқ, ўсимликлари антоциан бўлган ғўзалар билан чатиштирилиб, F₁ да чекланмаган ҳосил шохли, чанглари тўқ сариқ, ўсимликлари оралиқ рангда бўлган дурагайлар олинди. F₁ дурагайларини ўз-ўзига чанглантириб олинган иккинчи авлод (F₂) дурагайларида ўрганилаётган белгилар бўйича ажралиш кузатилган. F₂ да ҳосил бўладиган генотипик ва фенотипик синфларни аниқланг.
Масаланинг ечилиши:
Белги Ген
Чекланмаган ҳосил шохи S
Чекланган ҳосил шохи s
Чангларнинг тўқ сариқ ранги P₁
Чангларнинг оч сариқ ранги p₁
Ўсимликларнинг антоциан ранги R^v_st
Ўсимликларнинг яшил ранги r^v_st

чекланмаган ҳосил шохли, чекланган ҳосил шохли,

чанглари оч сариқ, чанглари тўқ сариқ,
ўсимлик яшил рангли ўсимлик антоциан рангли
P ♀ SS p₁p₁ r^v_str^v_st X ♂ ss P₁P₁ R^v_stR^v_st
g S p₁r^v_st s P₁ R^v_st
F₁ SsP₁p₁R^v_str^v_st - чекланмаган ҳосил шохли, чанглари тўқ сариқ , ўсимлик оралиқ рангли

чекланмаган ҳосил шохли, чекланмаган ҳосил шохли,

чанглари тўқ сариқ, чанглари тўқ сариқ,
ўсимлик оралиқ рангли ўсимлик оралиқ рангли
P ♀ Ss P₁p₁ R^v_str^v_st X ♂ Ss P₁p₁ R^v_str^v_st
g SP₁R^v_st SP₁R^v_st
SP₁r^v_st SP₁r^v_st
Sp₁R^v_st Sp₁R^v_st
sP₁R^v_st sP₁R^v_st
Sp₁r^v_st Sp₁r^v_st
sP₁r^v_st sP₁r^v_st
sp₁R^v_st sp₁R^v_st
sp₁r^v_st sp₁r^v_st
F₂ 1. SSP₁P₁R^v_stR^v_st = 1 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
2. SSP₁P₁R^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
3. SSP₁p₁R^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
4. SsP₁P₁R^v_stR^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
5. SsP₁p₁R^v_stR^v_st = 4 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
6. SsP₁P₁R^v_str^v_st = 4 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
7. SSP₁p₁R^v_str^v_st = 4 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
8. SsP₁p₁R^v_str^v_st = 8 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
9. SSP₁P₁r^v_str^v_st = 1 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
10. SSP₁p₁r^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
11. SsP₁P₁r^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
12. SsP₁p₁r^v_str^v_st = 4 чекланмаган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
13. SSp₁p₁R^v_stR^v_st = 1 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, антоциан ранг
14. SSp₁p₁R^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, оралиқ ранг
15. Ssp₁p₁R^v_stR^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, антоциан ранг
16. Ssp₁p₁R^v_str^v_st = 4 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, оралиқ ранг
17. ssP₁P₁R^v_stR^v_st =1 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
18. ssP₁p₁R^v_stR^v_st = 2 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, антоциан ранг
19. ssP₁P₁R^v_str^v_st = 2 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
20. ssP₁p₁R^v_str^v_st = 4 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, оралиқ ранг
21. SSp₁p₁r^v_str^v_st = 1 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, яшил ранг
22. Ssp₁p₁r^v_str^v_st = 2 чекланмаган шохл., чанг оч сариқ, яшил ранг
23. ssP₁P₁r^v_str^v_st = 1 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
24. ssP₁p₁r^v_str^v_st = 2 чекланган шохл., чанг тўқ сариқ, яшил ранг
25. ssp₁p₁R^v_stR^v_st = 1 чекланган шохл., чанг оч сариқ, антоциан ранг
26. ssp₁p₁R^v_str^v_st = 2 чекланган шохл., чанг оч сариқ, оралиқ ранг
27. ssp₁p₁r^v_str^v_st = 1 чекланган шохл., чанг оч сариқ, яшил ранг.

F₂ даги фенотипик синфлар:

1. чекланмаган шохланишли, чанги тўқ сариқ, антоциан рангли - 9
2. чекланмаган шохланишли, чанги тўқ сариқ, оралиқ рангли - 18
3. чекланмаган шохланишли, чанги тўқ сариқ, яшил рангли - 9
4. чекланмаган шохланишли, чанги оч сариқ, антоциан рангли - 3
5. чекланмаган шохланишли, чанги оч сариқ, оралиқ рангли - 6
6. чекланмаган шохланишли, чанги оч сариқ, яшил рангли - 3
7. чекланган шохланишли, чанги тўқ сариқ, антоциан рангли - 3
8. чекланган шохланишли, чанги тўқ сариқ, оралиқ рангли - 6
9. чекланган шохланишли, чанги тўқ сариқ, яшил рангли - 3
10. чекланган шохланишли, чанги оч сариқ, антоциан рангли - 1
11. чекланган шохланишли, чанги оч сариқ, оралиқ рангли - 2
12. чекланган шохланишли, чанги оч сариқ, яшил рангли - 1
Иккита белги бўйича тўлиқ доминантлик ва битта белги бўйича тўлиқсиз доминантлик ҳолатида 12 та фенотипик синфлар ҳосил бўлади. Уларнинг нисбати 9:18:9:3:6:3:3:6:3:1:2:1. Генотипик синфлар сони 27 та.