Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Араб даврийлиги.
Ой календарида ҳар бир ойнинг биринчи 
куни ой бошига, яъни янги Ойнинг кўриниш пайтига тўғри келиши 
керак. Бунинг натижасида синодик ойнинг ўртача узунлиги 29,53059 
кунни (аниқроғи, 29,53058812 кундан) ташкил қилади. Аммо 
1
Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE 
Publications, Inc. Р. 874. 

---

26 
календарда ойлар фақат бутун сонли кунлардан ташкил топади, яъни 
29 ёки 30 кундан иборат бўлади. Ой календаридаги ҳамма йиллар 354 
кундан иборат, деб қабул қилинса, ҳар йили 0,3671 кунга тенг хатога 
йўл қўйилади
1
.
Шунинг учун бундай календарда, яъни, Ой 10 йил
ўтгандан кейин 4 кун олдин кўрина бошлайди (охирги ойнинг 
бошланишидан)
2
. Шу сабабли ҳар уч йилдан сўнг 354 кун ўрнига 355 
кунлик кабиса йили киритилади. Шундай қилиб, бу ерда кўринаётган 
масала кабиса йиллар тизимини аниқлашдан иборат. Ўттиз йил ичида 
неча кабиса йили борлигини аниқлаш учун 
013
.
10631
30
*
3671
.
354

 
ни 
оламиз. Лекин
10620
30
*
354

. Шундай экан, 30 йил ичида 11 кабиса 
йили бўлар экан, чунки 
10631
11
*
355
19
*
354


(хато:0.013 кун). Агар бир 
йил 354 кундан иборат дейилса, хато 0,367 кунга тўғри келади, 355 
кун деб ҳисобланса, хато 0,633 кунга тенг бўлади. Шундай қилиб, 
биринчи ҳолда Ой боши биринчи йил бошидагига қараганда 0,367 кун 
олдинга сурилади, иккинчи ҳолда эса 0,633 кун орқага силжийди. 
Буни эътиборга олиб (шунингдек, даврийлик бошида хато нолга тенг 
деб қабул қилиниб), 30 йиллик даврийликдаги кабиса йилларининг 
ўрнини Мирзо Улуғбек аниқлаб чиқади. Булар: 2, 5 7, 10, 13, 15, 18, 
21, 24, 26, 29 йиллар. Қабул қилинган кабисалар системасида 15 йил 
охирида хато 0,495 кунга етади
2
. Агар бу касрни ноль деб олинса, 
даврийликнинг ўн бешинчи йили, албатта, оддий бўлади, бир деб 
олинса, Мирзо Улуғбекнинг ёзишича, ўн олтинчи йили кабиса йили 
бўлади. Текширилаётган тизимда даврнинг аниқлиги катта: даврийлик 
охирига келиб, Ой боши фақат 0,01 кунга силжийди. 100 даврийликда, 
яъни 3000 йил охирига келиб, хато фақат бир кунга етади,холос.