Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мантикий масалалар ўкув-услубий кўлланма

5. Байкал кўли – дунёдаги энг чуқур кўл.
Байкал кўли – дунёдаги энг чуқур кўл эмас.

1. 
   ХХ асрга қадар ғоз патларининг айнан ўнг қаноти жуда қадрланганлининг сабаби нимада?
   
2. 
   Инглиз руҳонийси ва иқтисодчиси Т.Р.Мальтус (1766-1834) «Аҳоли ҳақида қонун тажрибаси» асарида шундай ёзишича, «Қашшоқликнинг сабаби ижтимоий муносабатларда эмас, балки абсолют аҳоли ортиқчалигидадир, бу эса тарихдан юқори турувчи «нуфуснинг табиий қонуни» таъсирининг натижаси, бу қонунга кўра, аҳоли геометрик прогрессия, тирикчилик воситалари эса арифметик прогрессия шаклида кўпаяди». Мальтуснинг фикрлари нотўғрилигини исботланг.
   
3. 
   «У» ўз даврининг машҳур лирик ва фалсафий шоири эди. Унинг отаси чодирдўз бўлган. У ҳам отасининг ишини давом эттирган ва умрининг охиригача ота касбига содиқ қолган. Шунинг учун ҳам унинг тахаллусида касбига ишора бор. Буюк шоирнинг кимлигини топинг.
   
4. 
   Қуйидаги силлогизмларни таҳлил қилинг. Хулоса чиқаришда қандай хатога йўл қўйилган?
   

Даҳшатдир – ғазабнок денгиз тўлқини,
Даҳшатдир – сиғмаса дарё ўзанга.
Даҳшатдир – қашшоқлик, даҳшатдир – зўрлик,
Аммо ёмонроқдир агарда тақдир –
Раво кўрса ёмон хотинни сенга!

1. 
   «Дўстнинг дўстлиги дастурхондаги овқатнинг нечоғлик кўплигида эмас, балки унинг меҳмондўстлиги билан ўлчанади». Сиз қандай фикрдасиз?
   
2. 
   Жаҳон мумтоз адабиётининг буюк сиймоси, башарият шоири Жалолиддин Румийнинг қуйидаги фикрларини мулоҳаза қилинг.
   

«Инсоннинг ичи даҳлиз, дунё эса уй. Аввал даҳлизга, сўнг уйга кирилади. Даҳлизда кўринган барча нарсалар уйнинг ичкарсида ҳам мавжуд. Масалан, шу ўтирган уйимизнинг режаси меъморнинг ҳаёлида гавдаланиб, шаклланиб, кейин унинг ўзи майдонга келган.
Дунёни уй, дедик. Тушунча ва фикрлар шу уйнинг даҳлизларидир. Даҳлиздаги борлиқ уйнинг ичида мавжуд эканлиги ҳақиқатини билишинг керак. Дунёда пайдо бўлган жамики хайрли ва хайрсиз ишлар, аввало даҳлизда юзага чиқади... ». Бу ерда Румий ҳазратлари ҳақми?

1. 
   Ушбу ҳукмлардан силлогизм қоидаларига риоя қилган ҳолда хулоса чиқаринг.
   

1) Ҳар қандай фан методологик асосга эга.
2) Ҳамма драматурглар ёзувчи.
3) Ҳамма имконият воқеаликда акс этади.
4) Тажриба - фаолиятнинг босқичидир.
5) Ўз-ўзини англаган инсон оламни англайди.

1. 
   «Ёлғизлик эркин бўлиш имконини беради, ҳеч ким ҳижронини ёқтирмайди, висолни ҳамма яхши кўради». Фикрнинг нотўғрилигин исботланг.
   

1. 
   Ушбу шеърни тафаккур қонунлари асосида таҳлил қилиш мумкинми?
   

Қандай яхшидир, оғизсиз қалбдан кулмоқ,
Кўзсиз қалб билан бутун дунёни кўрмоқ.
Ўтириб, туриб қарагин ва кузатгил, жуда яхшидир
Оёқлар миннатисиз бутун оламни кезмоқ.

1. 
   Вақт энг яхши табиб, аммо энг ёмон … нима бўлиши мумкин?
   
2. 
   Ўзбек маърифатпарвар шоири, давлат ва жамоат арбоби Абдулла Авлоний (1878-1934) ёшлар тарбиясига чуқур аҳамият берган. «Тарбия биз учун ё ҳаёт, ё мамот, ё нажот, ё ҳалокат, ё саодат, ё фалокат масаласидир» дейди Авлоний. Буюк мутафаккирнинг пурмаъно сўзларини бугунги кун учун ҳам шиор қилиш тўғрими?
   

1. 
   Мирзо Улуғбек «у»ни «узугимнинг ортидаги мамлакат» деган. У нима бўлиши мумкин?
   
2. 
   140 сонини шундай икки қўшилувчига ажратинг-ки, агар биринчисини 8 га, иккинчисини 12 га бўлинганда, бўлинмалар ўзаро тенг бўладилар. 140 сони қандай қўшилувчиларга ажратилган?
   

1. 
   «Ёмонликни энг гўзал сўзлар билан даф қил». Ушбу иборанинг тўғрилигини исботланг.
   
2. 
   Индуктив хулоса турларини аниқланг.
   

1) Ҳамма ёзувчиларнинг хаёли паришон бўлади.
2) Бахри опа кўп болаларни тарбияган, меҳрибон инсондир.
3) Қушларнинг ҳаммаси ҳаводан нафас оладилар.
4) Адашишлик ҳар бир инсонга хосдир. Лекин хатода қаттиқ туриб
олиш фақат аҳмоққа хосдир.

1. 
   Юнонлар ҳар жиҳатдан соғлом бўлиш тарафдори бўлганлар. Улар шундай дейдилар: «Кучли бўлишни истасанг – югур, гўзал бўлишни истасанг – югур, ақлли бўлишни истасанг – … » . Юнонлар фикрича, ақлли бўлиш учун нима қилиш керак?
   
2. 
   Қуйидаги силлогизмларнинг аксиомасини кўрсатинг.