Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

Спринклер ускуналари
автоматик ўт ўчириш воситаларига мансуб бўлиб, 
унда хонанинг шипига сув ѐки кўпик ҳаракатланадиган қувурлар ўрнатилади. 
Уларга маълум масофаларда штуцерлар ѐрдамида спринклер каллаклари 
ўрнатилган. Ҳар бир спринклер каллаги 12 м
2
. ерга мўлжалланади. Оддий 
ҳолатда каллакларнинг сув йўллари қопқоқ билан берк ҳолда туради. Қопқоқни 
енгил эрувчан металлдан ясалган қулф ушлаб туради. 
Спринклер каллаклари штуцер ѐрдамида шипдан ўтган сув қувурларига 
бураб киргизилади. Штуцернинг тешиги зангламаслиги учун бронза ҳалқа 
бураб киритилган. Ҳалқа билан штуцер орасига ўртаси тешик металл 
диафрагма ўрнатилган. Диафрагманинг бу тешиги шиша шарча (қопқоқ) билан 
беркитилган. У эса учта ўзаро енгил эрувчан металл билан кавшарлаб қўйилган 
мис пластинкалари ѐрдамида ишлаб турилади. 
Ёнғин чиққанда, ҳаво қизиб спринклер каллагига етиб боради ва енгил 
эрувчан кавшарлагичга таъсир қилиб қулфни бузиб юборади. Босим остидаги 
сувнинг қопқоққа таъсири натижасида у диафрагмадан тушиб кетади ва сувга 
йўл очади. Тешикдан урилиб тушаѐтган сув тарқатгичга урилиб, 9-12 м
2
. га 
ѐйилиб тушади. Спринклер қулфлари 72, 93, 141, 182 
0
Сда эриб кетишга 
мўлжалланган. 
Дренчер каллаги
ташқи кўриниши бўйича спринклер каллагидан кам 
фарқ қилади. Фақат унда енгил эрувчан қулф ва қапқоқ йўқ. Шунинг учун 
дренчер тизими хоналарда эмас, хоналар ва бинолар орасига ўрнатилади. 
Буларни ѐнғин бир цехдан иккинчи цехга ѐки бир бинодан иккинчи бинога ўтиб 
кетмаслиги учун қўлланилади. Уларни ишга тушириб юбориш қўлда ѐки 
автоматик равишда иссиқлик релеларини қўллаш орқали амалга оширилиши 
мумкин. 
Спринклер ва дренчер ускуналари узлуксиз такомиллаштириб борилади. 
Ҳозирги пайтда уларнинг фақат сув эмас, балки кўпик билан ҳам ўчира 
оладиган, автоматик бошқариладиган хиллари мавжуд. 
Сув билан ишлаѐтган ускуналарнинг спринклер каллаклари олдидаги 
қувурларда сувнинг босими доимо 0,6 МПа. га, кўпик билан ишлайдиган 
қувурларда эса 0,3 МПа. га яқин бўлиши керак. Кўпик билан ишлайдиган ҳар 
бир каллак 17 м
2
. га мўлжалланади. Кўпик ҳосил қилувчи модданинг сарфи 3,5 
литр/соат ва ўт ўчириш вақти 10-15 минут деб олинади.