Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

7.
Парсаданов Г.А.,Прогнозирование национальной экономики 
М., Вўсшая школа,2002. .
www.u-g.ru/catalog/details.php?idқ67661
 
8. 
Парсаданов Г.А, Егоров В.В., Прогнозирование 
национальной экономики. Учебное пособие М., 2001 
 
1bir.com.ru/book-22152253.html
 

---

167 
 9.
Ершова Т.Л. Рўнок ценнўх бумаг, прогнозирование 
национальной экономики М., 2002 
 
www.ivanova.as.ru/vin1251/economy/keop/ershova.html
 
Электрон почта 
a.
http: \\ www. vqi.freenet. \trudy\dratisviko.htm 
b.
http: \\ www. Yabloko.ru\themes\belorus\belfrus-25.html 
c.
 
http://www.vqi.freenet.lez\trudy\bratisvriko.htm
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

168 
ХV МАВЗУ. ТАРМО+ И+ТИСОДИЙ 
РИВОЖЛАНИШИНИНГ АСОСИЙ
ЙЎНАЛИШЛАРИНИ ПРОГНОЗЛАШ
15.1. Тармоқдаги маҳсулот талабини прогнозлаш 
Тармоқ иқтисодий ривожланишини прогнозлаш учун 
аввало ўша тармоқнинг маҳсулотга бўлган узоқ муддатли 
талабини аниқлаш керак. 
Талаб (эҳтиёж)ни прогнозлаш жараёни қуйидаги 
босқичлардан иборат: 
1.
Прогноз объектини белгилаш. 
2.
Прогноздан кўзда тутилган мақсад ва вазифаларни 
аниқлаш. 
3.
Прогнозлаш вақтини аниқлаш. 
4.
Талаб доиралари ва уларнинг талабдаги улушини 
аниқлаш. 
5.
Ретроспиктив маълумот тўплаш. 
6.
Прогнозлаш усулини танлаш. 
7.
Тармоқнинг маҳсулотга бўлган эҳтиёжи (талаби) 
бўйича модел ва
ҳисоб ишлаб чиқиш. 
Талаб ишлаб чиқариладиган ва ноишлаб чиқариладиган 
шаклда бўлади. Ҳар бир йўналиш ҳисоб-китоб қилинадиган, 
талаб аниқланадиган тармоқ ва ишлаб чиқариш гуруҳларига 
ажратилади. Талабнинг аниқланиши учун турли хил усуллардан 
фойдаланилади. Булар норматив усул, оддий-ўртача усул, 
экстрополяция усули, морр-регресс усул ва бошқалар. 
Норматив усул билан талаб аниқланишида энг асосийси 
нормативларнинг аниқланишидир. Огоҳлантиришдан келиб 
чиққан ҳолда буларнинг қисқа давр ичида илмий асосланган 
талаб нормативлари асос қилиб олинади. Узунроқ давр учун 
нормативларнинг ўзи энг аввало илмий - техникавий 
ривожланиш, ишлаб чиқариш структураси ва бошқа кўпгина 
омиллар таъсирида функциялар сифатида ўртага чиқади. 

---

169 
Нормативлар аниқланганда маҳсулот талабини ҳисоблаб чиқиш 
қийин эмас. 





i
i
n
i
ij
B
a
1
талаб (эҳтиёж) 
A
ij
-талаб нормаси ij маҳсулот, i талаб 
B
i
-i талаб 
+исқа муддатли прогнозлашда баъзан оддий-ўртача усул 
ҳам ишлатилади. Бу усулда талаб ўтган йиллардаги реализация 
ҳажмидан келиб чиққан ҳолда аниқланади. 
Бу усулда кўриб чиқилаётган давр ичидаги реализация 
ҳажмлари қўшилиб, даврлар сонига бўлинади: 




m
j
n
j
1
 




1
t
t
Прогнозлаш усуллари ичида энг ани\и 5 йиллик 
прогнозлаш усули бўлиб экстрополяция усули ҳисобланади. 
Ушбу усул қуйидагича кўрсатилади: 


%
100
У
У
-
прог
ноз 
хато
си.