Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

2.
 
миллий даромадни амалий ишлатиш ва заҳиралаш ҳолати 
томонидан бўлиниши.
 
Маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўсишини халқ хўжалиги 
даражасидаги иқтисодий ўсишнинг интеграл натижаси сифатида 
миллий даромад шаклида кўриб чиқиш қулай . Бу ерда 

---

138 
таъкидлаб ўтиш жоизки, бир хил маҳсулотнинг ишлаб 
чиқарилиши, ҳар хил ишчи кучи ва ишлаб чиқариш воситалари 
кўрсатилган омилларда мухим ўрин эгаллаши мумкин.Баъзи 
омилларнинг ўсишида нафақат иқтисодий ўсиш, балки умуман, 
минимал ишлаб чиқариш амалга ошмайди. 
Бу муносабатнинг даражаси ва охирги умумий 
маҳсулотнинг ўсиш даражаси кенгайтирилган такрор ишлаб 
чиқариш ва иқтисодий ўсиш кўринишлари билан белгиланади. 
Ресурсларнинг интенсив ишлатилиши собиқ совет 
иқтисодиётининг 
ўсиши 
турларида 
асосий 
белги 
ҳисобланади.Ресурсларнинг 
ўсиши 
ва 
иқтисодий 
ўсиш 
бо\лиқлиги қуйдагича фарқланади. 
-
фонд интенсивлиги ёки меҳнат интенсивлиги; 
-
фонд си\ими ёки меҳнат си\ими, шу билан бирга нейтрал.
 
Иқтисодий 
ўсишни 
прогнозлаштиришда, 
макроиқтисоднинг узоқ мудатли ривожланиш моделларини ўз 
ичига олган турли хил моделлар қўлланилади. Амалиётда 
маҳсулот кўпайтириш ёки уни мутлақ ишлаб чиқаришда бир ёки 
бир нечта омилларга таянадиган моделлар иқтисодий ўсишни 
прогнозлаштиришда кенг қўлланилади.
 
Иқтисодий ўсиш моделларининг мақсади ишлаб чиқариш 
динамикаси ва ҳажми ўртасидаги алоқаларни ўрнатишдан 
иборат( айланма маҳсулот, охирги умумий маҳсулот, миллий 
даромад) Битта омил кўриб чиқилаётганда бир омилли моделлар 
қўлланилади. Масалан, ишлаб чиқариш омиллари ва омилли 
моделларда ишлаб чиқариш маҳсулотларининг ўсишида 
кўпгини омилларнинг юзага чиқиши ҳисобга олинади. 
Маълумки, бу 
ерда 
аргументлар омиллари 
ва 
функциялари ўртасидаги алоқа кўринишларини ўрнатиш катта 
аҳамиятга эга. Амалиёт шуни кўрсатадики, прогнозлашида 
кўпроқ куйидаги моделлар ишлатилади: 




n
i
a
y
1
0
 






1
1
0
2
2
1
1
0
...
x
a
n
l
i
an
n
a
a
a
x
x
x
a
y
- тў\ри чизиқли 

---

139 
ai
i
n
l
i
x
a
x
a
a
x
a
y




...
2
2
1
1
0
- даражали 
xi
n
l
i
x
x
a
a
a
a
a
y




...
2
2
1
1
0
- кўрсаткичли 
2
2
1
1
0
x
a
x
a
a
y



- параболик 
3
3
3
2
2
2
1
1
0
x
a
x
a
x
a
a
y




- кўп ўзгарувчили –
даражали ва бошқалар. 
Тенглама 
танлашнинг 
мезони 
ўрта 
квадратли 
ҳолатларнинг 
минимуми 
ёки 
кўпликдаги 
корреляция 
коэффициенти ҳисобланади. 
Амалиёт 
кўрсатадики, 
иқтисодий 
ўсишни 
прогнозлаштиришда кенг танилган даражали функция модели 
кўпроқ ишлатилади. 
11.2 Иқтисодий ўсишни прогнозлаштиришда ишлаб чиқариш 
функцияси иқтисодий - математик модел сифатида 
Ишлаб чиқариш функцияси – бу, иқтисодий-математик 
тенглама бўлиб, ишлаб чиқариш ўсиши билан харажат 
ўсишининг ўртасидаги бо\лиқликни ифодалайди. Математик 
ишлаб чиқариш функцияси турли хил шакилларда бўлиши 
мумкин.
Ишлаб чиқариш натижалари чизиқли бо\ланишга 
ўхшаган 1 тадан 8 тагача мураккаб ишлаб чиқариш функциялар 
бир неча омилларга бо\ланган даражали функциялардир. 
Биргина иқтисодий ўсишнинг омиллари моделлари 
ишлаб чиқариш объектини прогнозлашнинг системасига, унинг 
ҳажмига бо\лиқ бўлган динамикасига ва бошқа бирор омилнинг 
динамикасига 
асосланган. 
Иқтисодий 
ўсишни 
прогнозлаштиришда асосан даражали кўринишдаги кўп 
омиллиич функциялар кенг қўлланилади. 
Кўп омилли ишлаб чиқариш функцияларидан икки 
омилли ишлаб чиқариш функциясини кўриб чиқамиз. 

