Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

Изланув 
прогнози
изланаётган 
объектларнинг 
келажакдаги ривожланиш даражасига асосланган бўлиб, бу 
даражаларни қўллаш шароитларидан чеклашади. Унинг 
вазифаси ўрганилаётган объект бор тенденциялар сақланган 
ҳолда қандай ривожланишини ўрганишдир. 
Норматив прогноз
изланув прогнозларидан фарқли 
ўлароқ олдин қўйилган мақсадлар базасида ишлаб чиқилади. 
Унинг вазифаси мақсад қилиб олинаётган обектнинг 
келажакдаги ҳолатини прогнозлаш йўли ва эришиш вақтини 
аниқлашдир. 
Изланув прогнози объектнинг олдингига нисбатан 
келажакдаги ҳолатини аниқлашдан қайтаётган бир вақтда, 
норматив прогноз тескари тартибда амалга оширилади, яъни 
келажакдаги ҳолатини қўйилган мақсадининг тенденциялари ва 
уни қўллаш тартибида амалга оширилади. 
Прогнозлар турланиши прогнозлаш йўллари билан узвий 
бо\лиқ. Бир - бирини тўлдирувчи уч хил прогнозлаш усуллари 
мавжуд.
1.Эксперт усули.
Бу усул бошлан\ич ахборотларни 
йи\иш (анкета, интервью) ва уларни таҳлил қилишга асосланади. 
Шу билан бирга прогноз мақсади экспертлар томонидан 
қилинган таҳлилга асосланади. 
2.Экстрополяция 
– бу, объектнинг бўлиши мумкин 
бўлган ривожланишини ўрганиш ва унинг келажакдаги 
ривожланиш қонунийлигидир. 
3.Моделлаш –
бу, прогнозлаштирилаётган объект 
тузилишида 
кутилаётган 
ўзгаришларнинг 
норматив 
моделларидаги изланишдир.
Прогнозлаш амалиётида санаб ўтилган прогнозларни 
ишлаб чиқиш йўллари биргаликда қўлланилади. 
1.3.Иқтисодий ва ижтимоий прогнозлаш 
усули 
Иқтисодий 
прогнозлашнинг 
фан 
сифатида 
ривожланишида унинг усули катта роль ўйнайди. Усул – бу, 
ўрганиш йўллари ва усулларини танлаш ҳамда шу тармоқдаги 

---

10 
ҳақиқат кўринишларини умумийлаштиришдир. Иқтисодий 
прогнозлашнинг усули ҳар бир тармоқда бўлганидек 
изланаётган объектларга қарашли, ўрганилаётган омил ва 
кўринишлар асосига кириш мумкин бўлган диалектик усулдир. 
У умумий илмий усуллар ва изланишига ёндашув ҳамда 
иқтисодий кўринишларни илмий прогнозлашга асосланган ўзига 
хос усуллар асосида ишлатилади. 
Умумий 
ёндошувлардан 
қуйидагиларни 
ажратиш 
мумкин: 

тарихий ёндашув; 

комплекс ёндашув;