Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги иқтисодий ва

Интернализация
жараёни асосида жаҳон иқтисодий 
тизими алоҳида миллий иқтисодий тизимларнинг мажмуи 
сифатида бўлади, яъни интернационализация асосан жаҳон 
бозори орқали бо\ланган нисбатан алоҳидалашган иқтисодий 
тизимларни кўзлайди. 
Мондализация
жаҳон иқтисодий тизимларини таркибига 
нафақат миллий иқтисодий тизимлар, балки транс ва 
миллатлараро 
корпорациялар 
кирувчи 
яхлитлик 
каби 
шакллантиради, яъни мондализация жаҳон иқтисодий тизимига 
сифатли янги тузилма-интеграцион-такрор ишлаб чиқариш 
алоқаларига асосланган яхлитликни беради. 
Глобализация
замонавий инсониятни ягона, яхлит, 
тубдан янги жаҳон, глобал тизим сифатида шакллантиради, 

---

57 
унинг барча таркибий унсурлари узвий ва тўхтовсиз чуқурлашиб 
борувчи ўзаро алоқа ва ўзаро бо\лиқликда бўлади, яъни жаҳон 
тизими яхлит иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий супер тизим 
сифатида кўрилади. Бунда бутун жаҳон ҳамжамияти биргаликда 
ечиши керак бўлган замонавий муаммолар пайдо бўлади. 
Улардан энг муҳимлари жаҳон иқтисодий тизимининг табиий 
биологик муҳит билан ўзаро муносабати бўлади.Бундан ташқари 
инсоният бирлигининг шундай даражасига эришиладики, ҳар 
бир мамлакатнинг муваффақиятли ривожланиши умуман 
олганда жаҳоннинг ҳолатига ва ўзгаришига тобора бо\лиқ бўлиб 
боради. 
Мондализация ва глобализация жараёнлари авваламбор 
алоҳида 
мамлакатлар 
ҳаёти 
барча 
томонларининг 
интеграционализацияси 
сабабли 
бўлади. 
Шунинг 
учун 
адабиётларда интернационализация сўзи ҳам тор маънода 
(иқтисодий тизимларнинг интернационализацияси) ва кенг 
маънода (ҳаётнинг барча томонлари интернационализацияси, 
яъни глобализацияси) ишлатилади. 
XXI аср бўса\асида геоиқтисодий ривожланиш жаҳон 
тизимида ҳукмрон мавқега эришмоқда ва у билан, авваламбор 
геосиёсий в ҳарбий сиёсий (геостратегик) майдон билан 
мураккаб ўзаро муносабатларга киришмоқда ва улар 
геоиқтисодиётга бўйсунишади. 
Давлатларнинг ички ва ташқи фаолияти соҳалари, ички 
ва ташқи сиёсат орасида фарқ йўқ бўлган сари ҳар бир 
мамлакатнинг миллий ривожланиш стратегияси ташқи муҳит 
билан кучлироқ бо\ланиши керак. 
Замонавий иқтисодий дунёда миллий иқтисодиётнинг 
барқарор 
мавқеъи 
учта 
стратегик 
компонентнинг 
келишилганлиги билан белгиланади: 
-
ташқи соҳада шаклланаётган ҳолат; 
-
миллий манфаатлар ва приоритетлар тизимининг 
ҳолати; 
-
миллий иқтисодиётдаги ҳолат. 
Замонавий 
иқтисодий 
тизимнинг 
муросасизлиги 
омилларини ҳам ҳисобга олиш керак. Юқорида айтилган 
компонентларнинг номутаносиблиги миллий иқтисодиётни, 

---

58 
демак, мамлакат ҳамда жаҳон ривожининг аутсайдерига 
айлантиради. 
Ҳалқаро муносабат субъектлари - мамлакатларни 
хусусий субъектларга алмашинуви амалга ошмоқда, бунинг 
натижасида жаҳон иқтисодий тизими ягона «мегакорпорация»га 
айланмоқда. 
Ривожланган 
мамлакатлар 
ташқи 
иқтисодий 
алоқаларнинг савдо-воситачилик моделидан ишлаб чиқариш-
инвестицион ёки геоиқтисодий моделига ўтишди. 
Интернационализация жараёни жаҳон иқтисодий тизими 
технология яхлитлигининг асосини яратди, бунда турли 
давлатлар миллий иқтисодиётларига тегишли қисмлар ягона 
монолит бў\инга бирлашадиган интернационаллашган такрор 
ишлаб чиқариш жараёнлари шаклланади. Шундай қилиб, ишлаб 
чиқариш ва товарлар муомиласи жараёнининг тобора катта 
қисми интернационаллашиб, ягона интернационаллашган такрор 
ишлаб чиқариш асосини ташкил этишади. 
Бу жараёнлар жаҳон иқтисодий тизимининг «оммавий» 
ва «хусусий» унсурлари ва интернационаллашган такрор ишлаб 
чиқариш асослари орасидаги зиддиятларнинг кескинлашувига 
олиб келади. Давлатлараро иқтисодий муносабатлар ўрнига 
анклавлараро (фирмалараро, корпоротивлараро) муносабатлар 
келмоқда, натижада ижтимоий меҳнат тақсимоти ҳам 
фирмалараро бўлиб қолмоқда.