Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ислом каримов

---

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА
МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 
 
ИСЛОМ КАРИМОВ 
 номидаги 
 ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ 
ТЕРМИЗ ФИЛИАЛИ 
“Енгил саноат ва кимё технологиялари” факультети 
“Аниқ ва табиий фанлар” кафедраси 
 
“ФИЗИКА”
фанидан
 
Yer magnit maydoni kuchlanganligining gorizontal
tashkil etuvchisini aniqlash 
 
 
ЛАБОРАТОРИЯ 
МАШҒУЛОТИ
Термиз 2020 

---

YER MAGNIT MAYDONI KUCHLANGANLIGINING GORIZONTAL
TASHKIL ETUVCHISINI ANIQLASH 
 
Ishning maqsadi: 
Tokning magnit maydoni mavzusini tajribada o’rganish. Yer 
magnit maydonining asosiy miqdoriy xarakteristikalari bilan 
tanishish va Tangens-Bussol asbobi yordamida Yer magnit 
maydoni kuchlanganlik vektorining gorizontal tashkil etuvchisini 
tajribada aniqlash.
 
Kerakli asboblar: 
Tangens-Bussol asbobi, o’zgarmas tok manbai, milliampermetr, 
reostat, kalit va ulash simlari.
 
 
NAZARIY QISM 
Yerni ulkan magnit sifatida tasvavvur etish mumkin. Erning magnit qutblari uning 
geografik qutblariga yaqin joylashgan. Erning shimoliy geografik qutbiga yaqin joyda 
uning S janubiy magnit qutbi, janubiy geografik qutbiga yaqin joyda esa N shimoliy 
magnit qutbi joylashgan (1-rasm).
Yer magnetizmining tabiati hali yaxshi o’rganilgan emas, 
u haqda bir necha gipotezalar mavjud. Shulardan biriga ko’ra, 
erning magnit maydoni Yer yadrosi sirti bo’ylab aylanuvchan 
toklar bilan, qisman tog’ jinslarining magnitlanishi va radiatsion 
belbog’lardagi toklar bilan bog’langan. 
Yerning magnit maydonini erning markazida joylashgan 
dipolning magnit maydoniga o’xshatish mumkin. Erning magnit 
maydoni ekvatorda gorizontal, magnit qutblarida vertikal
yo’nalgan.
Yer sirtining boshqa nuqtalarida esa magnit maydon 
gorizontga nisbatan biror 

burchak ostida yo’nalgan. Er magnit maydoni N kuchlanganlik vektorining gorizontal tekislikka bo’lgan proeksiyasi er magnit maydoni kuchlanganligining