Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги хамидов мухамадхан

 
11-расм. Ўзбекистон Республикасида сув бошқаруви 
11-жадвал. Ирригация тизимлари ҳавза бошқармалари таркиби
 
№ 
Ирригация тизимлари ҳавза 
бошқармаси 
Ирригация тизимлари ва 
магистрал каналлар 
1.
Норин – Қорадарѐ ИТХБ 
Қорадарѐ - Майлисув ИТБ 
Улуғнор - Мазгил ИТБ
Андижонсой ИТБ 
Шахрихонсой ИТБ 
Савай - Оқбура ИТБ 
2.
Норин – Сирдарѐ ИТХБ 
Катта Наманган МКБ 
Шимолий Фарғона МКБ 
Норин - Ҳаққулобод ИТБ
Норин - Наманган ИТБ 
Подшоота - Чодак ИТБ 
Охунбобоев номли ИТБ 
3.
Сирдарѐ – Сўх ИТХБ 
Норин Фарғона ИТБ 
Қишлоқ ва сув
хўжалиги
вазирлиги
 
Ирригация тизимлари ҳавза бошқармалари
Жами
-10 
Марказий
диспетчерлик
хизмати
 
Вилоятлараро
каналлар,
Жами -3 
АБМК, КМК, ФВМК 
Ирригация тизимлари ва магистрал каналлар
Жами-63 
 
 Бирламчи сувдан фойдаланувчилар
(ширкатлар, СИУлар)
 
 Иккиламчи сувдан фойдаланувчилар
(фермер ва деҳқон хўжаликлари) 

---

90 
Исфара - Шохимардон ИТБ 
Сўх - Оқтепа ИТБ 
Исфара - Сирдарѐ ИТБ
4.
Чирчиқ-Охангарон ИТХБ 
Тошкент МКБ
Паркент - Қорасув ИТБ 
Бўзсув ИТБ 
Охангарон - Далварзин ИТБ 
5.
Қуйи Сирдарѐ ИТХБ 
Жанубий Мирзачўл МКБ
Шўрўзак - Сирдарѐ ИТБ
Боѐвут - Арнасой ИТБ
Учтом ИТБ
Ховос - Зомин ИТБ 
6.
Зарафшон ИТХБ 
Туятортар Қли ИТБ
Мирза - Пай ИТБ 
Даргом ИТБ
Эски Ангор ИТБ
Оқ - Қорадарѐ ИТБ 
Мианкал - Тос ИТБ
Кармана - Конимех ИТБ
Нарпай - Навоий ИТБ 
7.
Қуйи Амударѐ ИТХБ 
Тошсоқа ИТБ
Полвон - Ғозовот ИТБ 
Шовот - Қуловот ИТБ 
Қорамази - Қиличбой ИТБ
Манғит - Назархон ИТБ
Суэнли ИТБ 
Пахтаарна - Найман ИТБ
Қувониш - жарма ИТБ
Қизкетген - Кегейли ИТБ
Каттагар - Бўзатов ИТБ
Оролбўйи делта бошқармаси 
8.
Аму - Сурхон ИТХБ 
Сурхондарѐ МТБ 
Тўполонг - Қоратоғ ИТБ 
Сурхон - Шерабод ИТБ 
Аму - Занг ИТБ 
9.
Аму –Қашқадарѐ ИТХБ 
Қашқадарѐ МТБ 
Миришкор ИТБ
Қарши магистрал канали ИТБ 
Оқсув ИТБ 
Яккабоғ - Ғузор ИТБ 
10.
Аму –Бухоро ИТХБ
Аму - Қоракўл ИТБ
Шохруд - Дўстлик ИТБ
Хархур - Дуоба ИТБ
Тошрабод - Жилвон ИТБ 
Тошрабод - Ўртачўл ИТБ 

---

91 
Сув истеъмолчилари уюшмалари. 
Сув истеъмолчилар уюшмаси - бу нотижорат ва нодавлат ташкилот бўлиб, 
уни ташкил қилиш ташаббуси ва бошқариш ишларини бир ѐки бир неча 
гидрологик тизимлар орқали, сув тарқатувчи каналлар бўйлаб жойлашган қайси 
турдаги хўжалик бўлишидан катъий назар, сувдан фойдаланувчилар ва 
фермерлар томонидан сайланган вакиллар гуруҳи олиб боради. Сувдан 
фойдаланувчилар деганда, тўғридан тўғри ер эгалари: ижарачилар, ширкатлар, 
фермер ва деҳқон хўжалиги аъзолари ҳамда шахсий хўжалик эгаларини 
тушунишимиз керак. Амалдаги ―Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида‖ги 
Қонунга асосан, сувдан фойдаланувчилар бирламчи ва иккиламчи тоифаларга 
бўлинади. Бирламчи сувдан фойдаланувчилар тоифасига - ширкат хўжаликлари 
ва СИУлар киради. Иккиламчи сувдан фойдаланувчилар тоифасига - фермер ва 
деҳқон хўжаликлари, томорқа ер эгалари киради. Улар ўз маблағларини, техник 
ва инсон ресурсларни бирлаштириб, ўзларига хизмат кўрсатувчи СИУни 
ташкил этиб, ариқ-зовурларни ишлатиш ҳамда тегишли ҳолда сақлаш каби 
ишларга сарф қиладилар. Қилинган ишларнинг барчаси СИУ аъзоларининг 
ҳаммаси учун борабар фойдали бўлиши керак. СИУни ташкил этиш ва унга 
аъзо бўлиш таъсис шартномаси ва ўзаро тузилган шартномалар орқали 
расмийлаштирилади. Худди шу тарзда, СИУ билан сув хўжалиги ташкилотлари 
орасида (масалан, Ирригация тизими бошқармаси) уларнинг ҳуқуқ ва 
мажбуриятлари, лимитда белгиланган миқдордаги сувни ўз вақтида етказиб 
бериш ва қабул қилиш бўйича ўзаро шартномалар тузилади.
СИУни аъзоси бўлган фермерларга қуйидаги имтиѐзлар мавжуд: 
сув истеъмолчилари каналнинг бошида ѐки охирида жойлашганлигидан, 
қанча гектар ерга эга бўлишидан қатъий назар, сув тақсимоти барчага 
баробар бўлиниши; 
ишончли сув таъминоти; 
қишлоқ хўжалик экинларининг турига қараб сув билан таъминлаш;
сув тақсимотидан келиб чиқадиган низоларни жойида ва тезлик билан 
ҳал қилиш;

---

92 
каналларни техник соз ҳолда ушлаб туриш ва шу орқали сувни оз ѐки 
кўп бўлишидан қатъий назар, суғориш муддатини қисқартиришга ва 
сувни узатишда сув йўқолишини камайтиришга эришиш;
сув ўғирлаш ҳолларини кескин камайтириш. 
СИУ қуйидаги (12-расм)ташкилий структурага эга бўлади.