Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон Давлат университети «Умумий физика» кафедраси

2. Доимий ток двигатели учун электромагнит момент формуласи.
Ротордан ток ўтаётганда майдон томонидан унга таъсир этувчи куч:

- симдаги ток.
Ротор симининг битта қутбининг таъсир соҳасида ҳаракати вақтида унга ўртача қиймати

бўлган куч таъсир этади.
Ҳосил қилинган электромагнит момент
(N – ўрамдаги симлар сони)
Маълумки

Шунингдек

-ротор токи.
Натижада

ни ҳосил қиламиз.

деб белгиласак

Демак, электромагнит момент ротор токи ва магнит оқимига пропорционалдир.
С_м - моментни конструктив коэффициенти дейилади.
Муайян доимий ток машинаси учун бўлади.
3. Доимий ток генераторининг характеристикалари ва турлари.
Доимий ток генераторларини характерловчи асосий катталиклар
1) Р - ҳосил қилган қуввати.
2) - кискичлардаги кучланиш.
3) - уйғотиш токи.
4) - якорь токи.
5) п – якорнинг айланиш частотаси.
4. Генераторнинг хоссаларини аниқловчи характеристикалари.
1) Салт юриш характеристика - ХХХ. Бунда ва бўлиб, боғланиш аниқланади.
2) Ташқи характеристикалари. Бунда бўлиб, боғланиш аниқланади. - ташқи юклама токи.
3) Созлаш характеристикаси, бу генератор чиқиш қисмида кучланиш ва якорь айлана частотаси п доимий бўлиб тўрган ҳолда уйғотиш токининг юклама токига боғлиқлигини аниқловчи хоссасидир.

Генератор хоссалари ва характеристикалари ротор ва асосий қутблар чулғамларининг ўзаро уланиш схемасига боғлиқ. Шу сабабли чулғамларнинг уланиш схемасига қараб генераторлар, мустақил, параллел, кетма-кет ва аралаш уйғотишли типларга бўлинади. Булардан сўнгги учтаси ўз уйғотишли генераторлар турига киради.
Мустақил уйғотишли генераторларнинг уйғотувчи чулғамлари алоҳида электр манбаига уланган бўлади. Бошкаларида эса уйғотиш ротор чулғамига параллел, кетма-кет ёки аралаш уланган бўлади. Магнит ўтказгичларда ҳамма вақт қолдиқ магнит бўлади. Ротор бу қолдиқ магнит майдонда ҳаракатланаётганда унда Э.Ю.К. ҳосил бўлади. Бу Э.Ю.К. уйғотувчи чулғамда ток ҳосил қилиб унинг майдонини оширади. Бу процесс уйғотувчи майдон оқими тўйингунча давом этади ва сўнг генератор номинал равишда ишлашга ўтади.