Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон Давлат университети «Умумий физика» кафедраси

Қўшимча қутблар машина иш режимини ростлаш учун хизмат қилади. Асосий қутблар 2-та, 4-та, 6-та ва ҳакоза бўлиши мумкин.
Чўткали траверслар подшипникларни ушлаб турувчи шитларга махкамланган бўлади. Чўткалар графикдан ёки мис аралаштирилган графитдан ясалади.
Ротор қуйидаги қисмлардан иборат:
1-ўзак, 2-чулғам, 3-коллектордан иборат.
1
3

2

Ўзак цилиндрик шаклда бўлиб, у электротехник пўлатдан ясалган юпқа ҳалқалардан ташкил топган. Унинг сиртига ариқчалар ўйилган бўлиб, бу ариқчаларга мис симли чулғамлар жойлаштирилади. Ҳар бир ариқчадан симлар алоҳида секцияни ташкил этади. Секцияларнинг учлари коллекторда тўпланиб унинг пластиналарига кавшарланган бўлади. Ҳар бир секция роторнинг берк ўрами ҳисобланади. Роторга ток келтирилса, унинг майдони статор майдони билан таъсирлашиб ротор айланма ҳаракатга келади ва бу режимдаги машина двигатель деб аталади. Агар ротор механик куч билан айлантирилса, унинг чулғамлари статор чулғамлари майдонини кесиб ўтиб ЭЮК ни ҳосил қилади ва бу режимдаги машинага генератор деб аталади.


3. Доимий ток генераторининг ишлаш принципи.

Генераторнинг ишлаши электр магнит индукция қонунига асосланган. Магнит майдонда ҳаракатланувчи ўтказгичда йўналиши ўнг қўл қоидаси билан аниқланувчи Э.Ю.К. ҳосил бўлади. Э.Ю.К. ҳосил бўлиш жараёнини яққол тассавур этиш учун доимий магнит майдонида айланаётган рамкани қараб чиқамиз. Рамка учлари ярим ҳалқаларга бирлаштирилган. Уларга коллектор чўткалари тегиб туради ва рамкани ташқи занжирга улайди. Рамка сими магнитнинг юқори-шимолий қутб ёнидан соат стрелкаси йўналишида ўтаётганда биздан йўналган Э.Ю.К. ҳосил бўлади. Елкалар кетма-кет улангани учун бўлади. Бу ўрамдаги тўлиқ Э.Ю.К. Агар занжир ёпиқ бўлса унда ток оқими ҳосил бўлади. Бу ток чўткалар ёрдамида ташқи истемолчига узатилади. Пастки чўтка генераторини мусбат қутби бўлиб қолади.

Э. Ю. К. катталиги формула билан аниқланади.
Рамка 180⁰ га бурилганда симлар ўрни алмашади, шу билан бирга уларга бириктирилган ярим ҳалқалар ҳам олмашади. Шундай қилиб, пастки коллектор доимо мусбат қутб бўлиб колаверади. Рамкани машина роторининг битта чулғами сифатида қараш мумкин. Роторда М та шундай рамкалар бўлса, умумий Э.Ю.К. бўлади.