Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Аён қутбли синхрон машинанинг қўзғатиш чўлғами хосил қилган магинт майдон

Синхрон машинанинг қўзғатиш чўлғами хосил қилган магнит майдон якор чўлғамини кесиб ўтиб унда э.ю.к.ни индукциялайди. Аён қутбли синхрон машинанинг қўзғатиш чўлғами хосил қилган магнит майдоннинг қутб бўлинмаси бўйлаб тарқалиши 32-2 расмда келтирилган. Расмдаги 1 – чизиқ қўзғатиш чўлғамининг магнит майдон индукциясини B_f якорнинг юзасида тарқалишини кўрсатади.

Майдон индукциясини қутб бўлинмаси давомида синусоидал кўринишда тарқалишини таъминлаш учун машинани ишлаб чиқаришда керакли конструктив тадбирлар бажарилиши хақида ўтган мавзуларда айтиб ўтилган эди.
Расм 32-2

Лекин майдон индукциясини тўла синусоидал кўринишда тарқалишини таъминлаш анча мураккаб. Шунинг учун қўзғатиш чўлғамининг магнит майдонини биринчи асосий ва юқори тартибли гармоникаларга ёзилади. Бу гармоникалар якор чўлғамида асосий гармоникадан ташқари э.ю.к. нинг юқори тартибли гармоникаларини индукциялайди.

Магнит майдоннинг юқори тартибли гармоникалари кучсиз бўлганлиги сабабли э.ю.к.нинг юқори тартибли гармоникалари хам кучсиз бўлади. Бундан ташқари якор чулғамининг қадамини, қутбларга ва фазларга тўғри келадиган пазлар сонини тўғри танлаш натижасида э.ю.к.нинг юқори тартибли гармоникаларини янада кучсизлантиришга эришиш мумкин. Шунинг учун синхрон машиналарнинг назариясида якор чўлғамида индукцияланган э.ю.к.нинг фақат асосий гармоникаси ва индуктор билан якор орасидаги ўзаро индукция деб қўзғатиш чўлғамининг асосий гармоникаси хисобга олинади (32.2 расм, 2 чизиқ). Қўзғатиш магнит майдонини асосий гармоникасининг амплитудасини В_f1. Шу майдоннинг хақиқий максимал қийматига В_fm қўзғатиш чўлғамининг майдонини кўринишини формаси К_f деб аталади:

Майдон коэффициенти К_f қуйидаги нисбатлардан w/, / ва қутб ёйининг коэффициентига боғлиқ

Кўпинча у холда Kf=0,951,15 бўлади. Бу ерда -хаво бўшлиғи мм; _м – хаво бўшлиғининг максимал қиймати; Е қутб бўлинмаси.

Қўзғатиш чўлғамининг битта қутб ўзагига тўғри келадиган магинтловчи кучи

Бу ерда wf-қўзғатиш чўлғамининг ўрамлар сони ва i1-қўзғатиш токи

Қўзғатиш магнит майдонининг амплитудаси

бу ерда К-хаво бўшлиғининг коэффициенти; ва Кл – магнит ўзакнинг қутб ўзакнинг ўқи бўйича тўйиниш коэффициенти, -хаво бўшлиғининг катталиги
Юқоридагиларга асосан:



Қўзғатиш майдонининг асосий гармоникасини оқими

бу ерда -қутб бўлинмасининг кенглиги, _ - хаво бўшлиғининг узунлиги