Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Назорат саволлари.
1. Синхрон машиналарнинг носимметрик режимларини тушунтириб беринг.
2. Синхрон машиналарнинг носимметрик режимларини қандай усуллар ёрдамида ўрганилади?
3. Синхрон машиналарнинг нол кетма-кетлик токлари уларнинг иш режимларига қандай таъсир кўрсатади?
4. Синхрон машиналарнинг асинхрон режимларини тушунтириб беринг.
5. Синхрон машиналарнинг асинхрон режимларида қандай моментлар хосил бўлади?
Тавсия этилган адабиётлар.

1. 
   А.И. Вольдек. « Электрические машины». Энергия, 1974. 751-760 бетлар
   
2. 
   У.Иброҳимов. « Электр машиналари » Ўқитувчи. 1972. 249-250 бетлар
   
3. 
   Камолов Н. К. Маъруза матнлари. Фарғона 2004 йил. 130-137 бетлар
   

17-МАЪРУЗА
СИНХРОН МАШИНАЛАРИНИ ЎЗГАРМАС ҚУВВАТ ВА ЎЗГАРУВЧАН ҚЎЗҒАТИШ ТОКИ БИЛАН ИШЛАШИ. СИНХРОН МАШИНАЛАРНИ ҚЎЗҒАТИШ ТИЗИМЛАРИ.


Режа:
1. Умумий тушунчалар
2. Синхрон машиналарнинг ўзгармас қувват ва ўзгурувчан қўзғатиш токи билан ишлаши.
3. Синхрон машиналарнинг қўлланган қўзғатиш тизимлари.
4. Бошқариладиган ярим ўтказгичли қўзғатиш тизими.


Таянч сўз ва иборалар: Cинхрон машина , тармоқ, параллел, кучланиш ўзгармас, частота, қўзғатиш чўлғами, қўзғатиш токи, актив, индуктив, якор токи, қуввати ўзгармас, реактив ташкил этувчи, характеристика, индуктив ток, реактив қувват, идеал салт юриш, ўзгармас ток генератори, фундамент, асинхрон мотор, синхрон генератор, қўзғатувчи генератор, якор чўлғами, компаундли қўзғатиш тизими, трансформатор, номинал қувват, турбогенератор, гидрогенератор, ярим ўтказгичли бошқариладиган тўғрилагич, контак ҳалқалари


Умумий тушунчалар

Ротори синхрон тезлик билан айлнаётган синхрон машинани тармоқ билан параллел ишлаш режими синхрон ишлаш деб аталади. Синхрон машинани иш реждимларни ўрганишда уни энергосистема билан параллел уланган U=const ва f= const деб қабул қилинди. Текширилаётган машинанинг қуввати ва унинг иш режимини ўзгариши тармоқнинг кучланиши ва частотасига таъсир этмайди. Синхрон машинанинг якор чўлғамидаги ток:

(17.1)
Қўзгатиш чўлгамидаги қўзгатиш токини ўзгартириш якорнинг реактив токини яъни, j x_d реактив қувватини ўзгаришига сабаб бўлади. Е  U бўлганда машина ўта қўзғатилган ва агар Ебўлса синхрон машина етарлича қўзгатилмаган режимда ишлайди. Юқоридагилардан қўзғатиш токининг ўзгартирилиши актив юкламани ўзгатирмасдан фақат якоръ чўлгамидаги токнинг реактив ташкил этувчисини ўзгартиради.