Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Ўзгарувчан ток чўлғами ҳосил қилган айланувчи магнит майдони.

Ўзгарувчан ток машинасининг чўлғами айланувчан магнит майдон ҳосил қилади. Агар машина икки қублари бўлиб уч фазали токка уланган бўлса икки қутбли айланувчи магнит майдон ҳосил бўлади. Бунда ток бир марта ўзгариш даврида магнит майдон 2τ га ёки 360^о га бурилади. Магнит майдоннинг айланиш тезлиги n₁=f₁ айл/сек, бу ерда f₁-статор токининг айланиш частотаси. Магнит майдон статор чўлғамининг фазаларини кетма-кетлик АВС тартиби бўйича айланади. Магнит майдоннинг айланиш йўналишини тескари томонга ўзгартириш учун статор уланган тармоқнинг иккита фазаларини ўринларини ўзгартириш кифоя. 2р=4 бўлганда қутб бўлинмаси айлана узунлинининг 1/4 га тенг бўлади, бунда оддий уч фазали чўлғамнинг ҳар бир фазаси иккита ўрамдан иборат бўлиб, қадами у=τ, ва улар бир бирига нисбатан 2τ га силжиган бўлади. Бу ўрамлар бир бири билан кетма-кет ёки параллел уланиши мумкин.Уч фазали чўлғамнинг фазалар ва уланишлари АВС учлари бир бирига нисбатан 120^о га бурилган ёки бундай ҳолда айлана узунлигининг 1/6 бўлагига тенг. Бундай чўлғам 2р=4 қутбли магнит майдонни ҳосил қилади. Бу майдон ҳам айланувчан бўлиб, токнинг бир марта ўзгариш даври ичида 2τ га бурилади. Майдон тезлиги

n₁=
умуман 2р=6,8,10,...ва х.к. чўлғамни тайёрлаш мумкин.У ҳолда магнит майдонни ва токнинг тарқалиш эгри чизиғи р жуфт қутбли бўлади. Магнит майдон n₁=f₁/р айл/ сек тезлик билан айланади. Статорнинг айланаси бўйича магнит майдоннинг чизиқли тезлиги Ω=πDn₁= 2рτ f₁/р=2τ f₁. Чўлғамларни лойиҳалашда магнит оқимнинг индукцияси айлана бўйлаб ҳаво бўшлиғида синосоидал қонун бўйича тарқалишини таъминлаш тадбирлари ҳисобга олиниди.


Асинхрон машинанинг ишлаш принципи ва иш режимлари

Агар уч фазали қисқа тутушган роторли асинхрон машинанинг статор чўлғами уч фазали синусоидал кучланиш манбаига уланган бўлса статор чўлғами Ф₁ магнит майдонни ҳосил қилади. Магнит оқим Ф₁ айланаётганда роторнинг қисқа туташган чўлғамини ўтказгичларида Е₂ ЭЮК ни индукциялайди. Бу ЭЮК қўзгалмас ротори (n=0) қисқа туташган чўлғамда частотаси U₁ кучланишнинг частотасига тенг f₂=f₁ бўлган i₂ токни индукциялайди. Бу i₂ ток роторнинг қутблар сони 2р га тенг бўлган айланувчан Ф­₂ магнит оқимини ҳосил қилади. бу магнит оқимнинг айланиш тезлиги n=0 да

айл./сек
статор магнит оқимининг тезлигига тенг.
Шунинг учун Ф₁ ва Ф₂ лар синхрон тезлик билан айланиб
машинанинг умумий магнит оқими Ф ни ҳосил қилишади.
Қисқа туташган роторнинг стерженларида кўп
фазали токлар системаси индукцияланади, бу токлар
бир-биридан бурчакка силжиган бўлади.
Машинада умумий магнит оқим мавжуд бўлганлиги
сабабли, статор ва ротор чўлғамларида шу магнит