Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети психология тарихи

Гуманистик психология – бу фақатгина психологик мактаб эмас, балки психология фанининг умумий ривожланиши доирасидаги мафкуравий ҳаракатдир. С.Джурард сўзларига кўра, «гуманистик психология – бу мақсад, доктрина эмас». Бошқача қилиб айтганда, бу “ҳозирда эскирган назариялар устига қурилган, бизнинг инсон ҳақидаги тасаввуримизни ўзгартирадиган ва психологияни сунъий чегаралардан озод этиб, инсон ва бутун илмий фаолият ҳақида мулоҳаза қилувчи қарашдир” (Ф.Северин).
Ушбу, етарли даражадаги умумий ифодалардан гуманистик психология тимсолида психологияда табиий фанлардан ўтказилиб, унда узоқ вақт давомида инсонга нисбатан муносабатда етакчи ўринни эгаллаган механик ёндашув ҳукмронлигига қарши йўналтирилган идеология ва пафосни тасаввур қилишга имкон беради. Гуманистик психология вакиллари табиий-илмийдан тубдан фарқ қиладиган инсонни англаб етишнинг мутлақо янги методологиясини яратишни вазифа қилиб белгиладилар. Шу билан бирга оқимнинг ичидаги назарий келишмовчиликлар билан боғлиқ бўлган белгиланган вазифани ҳал қилишнинг келажагининг ноаниқлиги аниқ бўлиб қолди: турли муаллиф – гуманистларнинг позициялари ўртасидаги келишмовчиликлар гуманистик психологияни бихевиористик ёки психоаналитик қарашлардан ажратадиган келишмовчиликлардан кам эмас. Айнан шу сабабдан ҳам гуманистик психологияга қайсидир маънода(лекин бутунлай эмас) унинг назарий асосини ажратадиган бир қатор муаллифларнинг тегишлилиги бўйича умумий фикр мавжуд эмас. Бу Г.Мюррей, Г.Оллпорт, Ф.Перлз, Э.Фромм ва бошқалар каби буюк олимларга тегишли.
Гуманистик психология нафақат илмий йўналиши, балки умуммаданий ҳодиса ҳамдир. У иккинчи Жаҳон уруши давридан кейинги ғарб, асосан Америка жамияти ривожланишининг умумий тарихий-маданий контексти билан узвий боғлиқ. Қисқа вақтда содир бўлган иккита жаҳон уруши инсон ҳақидаги фан олдига у ҳали ҳал қилишга тайёр бўлмаган бир қанча масалаларни қўйди. Ижтимоий тараққиётга оптимистик қарашнинг қулаши, аввал тасаввур қилинмаган кенг кўламдаги аёвсиз шафқатсизликлар инсон табиати, унинг ҳаракатлантираётган импульс - қўзғовчилар ва шахс ҳамда ижтимоий тузилмаларнинг ўзаро муносабатлари ҳақида яна бир бор бош қотиришга мажбур қилди. Қадриятларнинг анъанавий тизимининг вайрон бўлиши ва “истеъмолчилик жамиятидаги” ҳаёт прагматизацияси – фойдалилик тамойилининг устунлиги бир томондан инсоннинг муҳаббатга, самимийликка ва чуқур инсоний муносабатларга интилиши, бошқа томондан эса ушбу муносабатларни ўрнатишнинг имконсизлиги ўртасидаги зиддиятларга сабаб бўлди.